KROONVAARDERSKNSM

[Willem Visser]

Anekdotes van Pieter Westra

Oranje Nassau 1

Gelukkig ik herinner me in mijn vaartijd op de Oranje Nassau geen onaangename relaties tussen personeel onderling. Wel staan mij bij de spontane (personeels) feesten 's nachts, waar Bacchus ook aanwezig was. Ook de verse broodjes en andere lekkernijen die ik in de kombuis na mijn 0 – 4 wacht toegestopt kreeg. Een andere gebeurtenissen herinner ik mij ook goed; Vanaf Paramaribo hadden we een aantal verstekelingen aan boord. De hofmeester merkte dat op, omdat passagiers van de groepsaccomodatie bij ontbijt brood meenamen naar hun hut. Dat was voor hun verstekelingmaatjes. Zij werden ontdekt en midden op de Atlantische Oceaan kwamen wij de Prins der Nederlanden tegen en de mannen werden in een sloep gezet om ze daarna op de Prins weer retour de West te laten varen. De mannen hadden daar geen trek in en sprongen vanuit de sloep overboord.
Met 150 over de railing hangende passagiers is dat geen pretje. Zij waren zwemmend ook al niet meer op te pikken met de logge sloep. Dus een overeenkomst om ze toch mee naar Nederland te nemen bleef niet uit. En zo kwamen zij weer aan boord van de Oranje Nassau. Ik meen dat ze daarna opgesloten werden als represaille. Maar in Amsterdam deed de douane en de politie niets. Het waren Nederlandse staatsburgers en konden hun gang gaan.
Dat de KNSM daar voor gratis vervoer, kost en inwoning heeft gezorgd was niet relevant.


Oranje Nassau 2

Op de terugreis vanuit de west hadden wij een zojuist gepensioneerde politiecommissaris uit Brits-Guyana als passagier aan boord. Een grote stevige man. Hij ging zijn pensioen in Engeland genieten en had als bestemming Southampton. Tijdens een potje tafeltennis viel hij dood neer op het dek. De toegesnelde scheepsdokter kon de dood vaststellen.
Wij hadden een lijkkist aan boord voor het geval dat.... En nu was er zo'n geval. De dokter heeft met een passagiere, die van beroep verpleegkundige was, de man afgelegd en gekist. De houten kist heeft ook nog een loden binnenkist en een losse loden plaat die als deksel dient. Die loden plaat moest luchtdicht aan de binnenkist gesoldeerd worden, een totale lengte van zo'n 5 meter soldeerwerk. De 2de wtk en ik hebben dat klusje geklaard. Zittend op een omgekeerd bierkratje zijn we een mooi tijdje in de weer geweest. De man was zo fors dat de ellebogen omlaag geduwd moesten worden om de deksel passend op de kist te krijgen. Toen het klaar was en ook de houten deksel was vastgeschroefd werd de kist in een leeggemaakte proviandvriesruimte geplaatst. De wtk's controleerden tijdens hun wacht de temperatuur van die ruimte. De ruimte was toegankelijk via een centrale hal waaromheen allerlei koel- en vrieskamers waren. De koksmaat haalde daar regelmatig proviand op voor de bereiding in de kombuis. Maar toen onze overleden passagier daar lag ging een koksmaat uit een van de Caribische eilanden niet meer naar beneden. Te griezelig. De wtk's bewaakten de temperatuur van Kareltje (zoals hij intussen heel oneerbiedig op de werkvloer werd genoemd) erg goed. Des te onbegrijpelijker was het voor ons dat Kareltje in Amsterdam uren ongekoelt op de kade heeft gestaan. Kennelijk had men heel veel vertrouwen in onze soldeer kwaliteiten.

[Willem Visser]

Anekdotes van Pieter Westra

De Pygmalion

Mijn allereerste schip was de Pygmalion waar ik als assistent wtk aanmonsterde in augustus 1964 voor en aantal reizen op de Middellandse zee. Nooit gevaren, maar wel zeeziek geweest. Dat kwam zo: aan de hogere zeevaartschool in Utrecht werd gevraagd of er vrijwilligers waren om zich door de marine te laten testen op verwachte zeeziekte. Zij wilden kijken of er vooraf vast te stellen zou zijn dat iemand chronisch zeeziek zou worden en daarmee dus ongeschikt voor de marine. Omdat de leerlingen van die school allemaal gingen varen konden zij ook toetsen of hun bevindingen klopten met de praktijk. Ik meldde me ook aan, er stond een kleine vergoeding tegenover en dan wil je wel. In het Academisch ziekenhuis was een testopstelling gebouwd waarin een stoel in een trommel stond opgesteld en, in mijn beleving, zowel de trommel als de stoel konden draaien. Mijn hoofd werd volgeplakt met elektroden, ik kreeg een soort zwembril op met een klein zichtgaatje en om mij afleiding te bezorgen moest ik de tafel van 76 hardop opzeggen. Die had ik nooit geleerd, dus dat viel niet mee. Enfin, gedurende test kreeg ik wel een onaangenaam gevoel in mijn hoofd en maag en vreesde dus de toekomstige zeereizen. Eenmaal het zeegat uit met de Pygmalion, een klein bootje toch, nooit problemen gehad, ook niet op latere schepen en zelfs niet in hurricane Betsy. De marine heeft na een jaar mijn praktijkervaring met betrekking tot zeeziekte opgevraagd, maar ik heb er nooit meer iets van gehoord.

De Pygmalion was in 1964 al een oud schip. Een 5 cilinder Stork Hot met roterende spoelpomp zorgde voor een vaart van maximaal 10 mijl/h. Een Stork Ricardo met 3 cilinders was een hulpmotor. In de Golf van Biskaje haalden we eens 1 mijl per dag bij heel slecht weer. Op het dek naast de openslaande kappen van de machinekamer waren bakken met deksel gemonteerd met daarin een mechanisme om in geval van brand de snelafsluiters van de brandstoftanks te sluiten. In een Griekse haven vonden bootwerkers het wel handig om hun tasje er droog in op te bergen, maar door het handel over te halen was er meer ruimte. Brandstofafsluiters dicht. En wij zaten in donker. De winches waren ook onderhoudsintensief. De deuren van de schakelwalsen waren niet waterdicht. Eronder hingen de weerstandbakken om de gelijkstroommotoren voor de lieren te regelen. Op zee pleegden we onderhoud voor de laad- en loswerkzaamheden in de haven. We begonnen met het losdraaien van de aftapplug. Opzij springen om geen natte voeten te krijgen van het zeewater dat er uit kwam. En, voorzichtige bootwerkers lieten de winches langzaam draaien, dus met veel voorschakelweerstanden ingeschakeld, en die zakten door de warmte nog wel eens in elkaar. Weer werk aan de winkel.

[Willem Visser]

Anekdotes van Pieter Westra

Suriname, Paranam

DE KNSM ging op een zeker moment ook alumina, een fijn wit poeder dat gebruikt wordt voor de productie van aluminium bij de Aldel in Delfzijl, vervoeren. De alumina werd gewonnen uit de bauxiet mijnen Paranam die een eindje varen langs Paramaribo aan de Surinamerivier ligt. De KNSM schepen waren qua formaat geschikt voor deze rivier, en werden daarom als bulkcarrier gebruikt door ze volgeladen naar Delfzijl te varen. De ruimen moest brandschoon zijn en werden vooraf gekeurd op reinheid. Het laden was wel een dingetje. Het spul is zo fijn dat je het overal terugvindt. Alle ventilatie aan boord ging uit, luchtkokers afgeblind, deuren gesloten, kortom aan boord was bij die temperaturen nog nauwelijks leven meer mogelijk. Alleen het noodzakelijke personeel was aan boord, de rest vermaakte zich elders. Op een avond bracht ik met een aantal collega's een bezoek aan, wat ik maar noem, de societeit van Paranam. Een soort gemeenschapshuis op palen waar mensen elkaar onmoetten, wat dronken, een spelletje deden of gewoon wat met elkaar spraken. Bier was er ook, de Djogo's, literfles Amstel of ¾ liter Heineken, gingen vlot over de toonbank.

Aan de bar spraken wij met een Amerikaans echtpaar dat in dienst van de Alcoa daar bij de mijnbouw werkte. Toen de societeit ging sluiten werden wij uitgenodigd bij hun thuis nog wat te drinken en het gesprek voort te zetten. Eenmaal buiten liepen we achter de man aan en hij liet ons instappen in een kever, waarin we achterin plaatsnamen. Zijn vrouw begon wat zenuwachtig te roepen en het bleek dat ze zei: that's not your car. De man, die inmiddels achter het stuur zat, keek wat beduusd rond, maar liet zich niet direct overtuigen. Na nog wat aandringen van de vrouw gaf hij zich gewonnen en stapte hij uit. We gingen naar een andere kever, dat wel, maar hij had zeker een andere kleur. De vrouw tevreden en wij ook weer achterin. Bij het wegrijden botste hij nog even tegen een betonnen fundatiepaal van de societeit. Een stukje achteruit en daar gingen we. Het rijden over onverhard met greppels was een belevenis! De man was zo dronken als een toeter en bestuurde de auto op aanwijzing van de vrouw, zo van: to the right!, to the left! En zo zigzagden wij naar een grote stacaravan waar we voor binnenkomst onze schoenen uit moesten trekken. De gastvrijheid was enorm, de koelkast werd aangewezen en hij was van ons, broodjes, drank, neem het maar, doe of je thuis bent. De vrouw was gek met mij want ik scheen te lijken op een zoon of zo. Ik moest fotoboeken bekijken om dat bevestigd te krijgen.

Enfin, de man wilde wel een muziekje opzetten en daarvoor liep hij naar een andere kamer waar een voor die tijd heel moderne en dure spoelenrecorder stond. Maar hij was nog niet gebruiksklaar, de tape moest nog via allerlei rolletjes en geleiders over de leeskop worden gelegd. Dat viel niet mee als je al nauwelijks je autostuur kan vasthouden. De sigaret in zijn hoofd droeg daar ook al niet toe bij. Die legde hij maar op de grond. Ik dacht dat het een tegelvloer was, maar het bleek na een poosje zeil te zijn, er brandde een prachtig gat in. Maar de bandrecorder speelde! Aan het eind van de nacht zijn we lopend aan boord gekomen. Een nachtje Paranam hadden we ook weer achter de rug. Toen we voor de eerste keer in Delfzijl moesten lossen liep dat uit op een fiasco. De installaties daar werkten niet zoals het hoort en we hebben het in Rotterdam moeten lossen. Reizen daarna liepen wel goed in Delfzijl, maar wat een kriem om van daaruit naar huis te komen! Overigens het varen met die alumina gaf het schip een ander karakter. Het zwaartepunt ligt erg laag en wij waren natuurlijk tot op het maximum geladen zonder dat de ruimen geheel gevuld waren. In een storm op de Noordzee liepen de golven aan bakboord op het dek en aan stuurboord er weer af terwijl het schip nauwelijks slingerde. Ook heb ik wel eens gehoord dat de "alumina-schepen" na een aantal reizen blijvend doorgebogen waren, maar of dat waar is kunnen anderen misschien bevestigen of ontkrachten.

[Willem Visser]

Anekdotes van Pieter Westra

Haiti, Port au Prince, ook een haven om niet te vergeten 1.

Als je daar op de rede lag, en dat kwam nog al eens voor want veel kadelengte was daar niet, kwam er 's avonds bezoek van mannen en vrouwen in een roeibootje die hun sexuele kunsten voor een zekere vergoeding wel wilden tonen. Een flink pak waspoeder leverde voor velen al een groot kijkgenot op. Omdat het schemer of donker was en de kijkers zoveel mogelijk wilden zien, werd een ruimlamp opgetuigd die tot vlak boven de wippende billen van de mannelijke kunstenaar kwam te hangen. Het snoer was echter niet al te schoon en liep gedeeltelijk over het potdeksel. Dat hadden de toeschouwers niet in de gaten. Zij hingen reikhalzend en geconcentreerd kijkend over het potdeksel. Later verried de zwarte streep over de voorkant van het witte overhemd of T-shirt dat ook zij toeschouwers waren van deze show. Een bediende wilde wel een dame aan boord zien te krijgen en hij liet een touwladder over het potdeksel zakken en ging zelf, binnenboord, op een tree staan. Helaas, meerdere dames klommen tegelijk in de touwladder, deze werd alleen door het gewicht van de bediende vastgehouden en de man was lang niet zwaar genoeg. Resultaat: hij werd bijna gelanceerd, sprong van de trede en de touwladder denderde met geraas met vrouwen en al in het bootje. Einde show!


Haiti, Port au Prince, ook een haven om niet te vergeten 2.

Ik liet me aan boord aan de kade door een Haitiaan knippen. Zittend op een bolder had ik uitzicht op de baai met daarachter de bergen. Op een zeker moment kwam er een vliegtuigje boven de baai vliegen met geopende zijdeur. Daar werden door iemand blikken naar buiten getrapt. In de stad en op het plein vlak bij de haven ontstonden branden. Ik zag mensen in paniek alle kanten op rennen. Daarna zette het vliegtuigje koers naar de bergen en daar werden er nog een paar gedropt. Achteraf bleken het blikken benzine te zijn en in de bergen had Papa Doc (Duvalier) een buitenhuis. Na de aanval vertrokken er nog twee patrouillebootjes uit de haven, meer uiterlijk vertoon, ze waren waarschijnlijk al blij dat ze nog konden varen. De kapper wilde niets kwijt over het gebeuren, doodsbang, en in de middag ben ik nog even de stad in geweest maar ik kwam niets te weten. Het was gewoon niet gebeurd! Papa Doc had met zijn tonton macoute de wind er flink onder. Als zo'n clubje paramilitairen met eeuwige trouw aan Papa Doc in de stad kwam aanmarcheren stoof het publiek aan de kant. Ook staat mij bij dat mensen in de stad schoenen moesten dragen, maar de straatarme bevolking kon dat eigenlijk niet betalen. Om zuinig te zijn op de schoenen liepen ze tot de stadsgrens met hun schoenen in de hand.

[Willem Visser]

Anekdotes van Pieter Westra

Hurricane Betsy

Op 25 juni 1965 vertrok ik met de Solon uit Amsterdam voor een ongeveer 4 maanden durende reis naar de West en New York, een zogenaamde slingerreis. Een afwisselende reis, in het warme Caribische gebied en het koelere New York, alhoewel het daar ook warm kan zijn. In New York, waar we normaal gesproken 3 dagen lagen, werd meestal een motorploeg ingehuurd die dan onder begeleiding van een of twee wtk's een zuiger trok. De ander wtk kon dan een dag de wal op. Zo begeleide ik ook een dag die motorploeg en vond dat een van de monteurs nogal beefde en zweette. Hij schoof met zijn vette vingers zijn steeds weer wegglijdende brilletje terug op zijn neus en daar werd zijn zicht niet beter van. Op een zeker moment viel me op dat hij vaak achter het schakelbord ging. Daar hadden de mannen hun tasje met brood en drinken staan, maar voor deze man stond er speciaal drinken in zijn tasje. Hij was alcoholist.

Ook ik kreeg in New York een dag vrij. En we kregen ook een paar vrijkaarten voor de Radio City Music Hall, van wie? Ik weet het niet, waarschijnlijk van het bedrijf dat de motorploeg leverde. Zo kon ik de hoogtepunten van New York zien en 's avonds naar de RCM hall. Daar heb ik o.a. een keer de Paasshow gezien, indrukwekkend, en daarna een grote film die in première was. De Golf van Mexico was onderdeel van deze slingerreis. Hurricane Betsy had die ook op de planning staan! En wij zouden elkaar ontmoeten.
Hurricane Betsy was een van de zwaarste hurricanes ooit. Zij, in dat jaar waren de hurricanes allemaal meisjes, eiste 81 doden en veroorzaakte voor meer dan een miljard dollar schade.

Betsy passeerde op 8 september 1965 Maimi en zette koers naar New Orleans waar zij iets ten westen daarvan op 9/10 september aan land kwam. Ergens in de Golf van Mexico ontmoetten wij haar. De communicatie aan boord was van een heel andere orde dan nu, dus ruim vooraf een gunstige positie kiezen zal al lastig zijn geweest, zeker gezien de snelheid waarmee Betsy de Golf doorkruiste. Wij hadden een Baas Timmerman aan boord die geboren en getogen was op een van de eilanden in het Caribisch gebied en hij zei mij: "dit gaat fout, dit overleven we niet". Ik kon er niet veel mee. Ik zat in het zelfde schuitje. Dus alle waterdichte deuren dicht, alles wat los zit vastzetten, blinde kleppen voor de poorten en er zullen nog wel meer voorzorgsmaatregelen zijn genomen die zich buiten mijn gezichtsveld afspeelden. Warm eten was er zo-wie-zo niet. En of het regen was of spatwater van de onstuimige zee, er kwam water binnen via de kappen van de machinekamer achter de schoorsteen. De kappen moesten ook dicht.

Intussen was Betsy in Nederland ook opgemerkt. In het journaal werd er melding van gemaakt en er werd nog even bij gezegd dat twee KNSM schepen er in zaten. Leuk voor mijn toenmalige vriendin (waar ik intussen al bijna 50 jaar mee ben getrouwd), mijn moeder en broer die toevallig bij elkaar thuis waren. Maar, de KNSM stuurde de dag erop een telegram (HET communicatiemiddel van de KNSM in die tijd) dat alles goed was en we veilig waren. Voor wij in New Orleans aanmeerden was het wel een poosje later. We hebben een tijd voor anker gelegen en er kwam van alles de rivier afzakken, vooral hout en opgeblazen dode beesten. Ik hoorde dat de loods die ons uiteindelijk binnen bracht, een huis had in een dorp dat Pilottown werd genoemd. Zijn huis was totaal vernield, maar hij had een kast in huis staan die elders gewoon rechtop teruggevonden werd.

Betsy bijgeschreven op mijn lijstje, en.... de Baas Timmerman had ongelijk. Hij zal er ook blij om zijn geweest.

[Gerrit Jan Hofmeijer]

Zeebonk
Een verhaal van Gerrit Hofmeijer

Het was 29 oktober 1959 de verjaardag van Gerrit.
En niet zomaar een verjaardag, nee Gerrit werd zeeman ,hij ging varen, het zeegat uit, hij werd een zeebonk.
Het liefst ging hij als lichtmatroos, want dat klonk toch wel lekker, maar dat was een probleem voor brildragende Gerrit,
met een bril mocht je niet als matroos varen. Tja dan maar bij de machine dienst en de titel werd dan jongen machinekamer,
jongen machinekamer? nou dat klonk niet erg stoer hadden ze daar geen andere naam voor?,
jazeker bakszeun oftewel zeuntje, zeuntje?? dat klonk helemaal voor geen meter.
Ja hoor is effe zeun je kan ook bij een Rotterdamse maatschappij gaan monsteren dan heet je ketelbinkie
wat word het zeebonk of geen zeebonk? En het werd jongen machinekamer op de Orion, alias zeun, alias zeebonkje.
De reis ging van Amsterdam naar Algiers en begon s,avonds op de Levantkade waar Gerrit met de bus naar toe was
gebracht door zijn vader, die de hofmeester instructies gaf hoe hij Gerrit moest aanpakken
De Orion was al een oud scheepje met de bemannigsverblijven nog in het vooronder
Na de kennismaking en het werk (rantsoenen uitdelen en kooien opmaken)was het ± 23.00 toen iedereen midscheeps,
waar Gerrit was beland, te kennen gaf naar de kooi te willen, ach morgen was er weer een dag dacht
zeebonk Gerrit en ging ook op weg naar zijn kooi, enkel die kooi was op het voorschip en Gerrit liep naar het achterschip,
en omdat we inmiddels ook de pieren van IJmuiden waren gepasseerd en er ook nog een flinke deining stond voelde Gerrit
zich niet erg behaagelijk, je zag geen hand voor ogen en elke keer als hij een stap wilde doen ging het dek naar beneden
en kwam je een stuk been tekort, of het dek kwam omhoog en dan zat je knie onder je kin.
Het heeft niet veel gescheeld of dit verhaal was nooit geschreven, maar goed Gerrit vond het vooronder en zijn kooi
en kon het na vertellen. De andere morgen om 06.30 stond er een vreemde vent aan Gerrit zijn kooi en die vertelde hem
dat hij zijn nest uit moest komen om aan het werk te gaan. Nu kwam dat even slecht uit want Gerrit voelde zich niet zo lekker
en wou liever in zijn kooi blijven liggen dat ging dus niet door want die vreemde vent vertelde hem dat hij vrijwillig uit die kooi
kon komen of dat hij hem anders wel effe een handje wou helpen. Dat helpen zag Gerrit niet zo zitten,
dus 1 2 3 in godsnaam de kooi uit. Mijn God wat gaat die boot tekeer, het zal zeker wel windkracht 12 wezen,
en ik voel me echt niet lekker. Kom zeun het is prachtig weer, er staat een licht briesje en het eten komt niet
vanzelf in de messroom zei de stoker, want dat bleek de vreemde vent te zijn.
Ach alles went ook 5 dagen met een emmer in je kooi liggen, omdat je er anders steeds moet uitklimmen als je moet kotsen,
en de grappige opmerkingen van de olielui en stokers over zware shag en reepjes spek aan een touwtje.
En het pogen om met je lammelen heelhuids van midscheeps naar de bak te komen met windkracht 8/9,
want het was helemaal geen prachtig weer, het was pokkeweer en Gerrit was zo ziek als een hond en dat zeebonk gedoe kon
hem ook gestolen worden. Echter aan alles komt een eind, ook aan slecht weer en zeeziekte.
De Orion zou s,nachts om + 03.00 in Algiers aankomen en het was de avond daarvoor al rustig weer geworden zodat Gerrit
eindelijk in een diepe welverdiende slaap was gevallen,doch als je op het voordek je kooi heb staan ben je dicht in de buurt van het anker,
en op de Orion liep een stukje van de ankerkluis door Gerrit zijn kooi. Inderdaad s,nachts om 03.00 was het lekko anker,
en om 03.00,02 sec stond zeun Gerrit in zijn pendek met zijn monsterboekje in zijn hand aan het dek te krijsen dat er oorlog was
uitgebroken ,de boot was aangevaren,of dat de vliegende Hollander had toegeslagen, kortom zeun Gerrit was effe de kluts kwijt.
De ochtend na deze ellende diende zich weer een nieuwe ervaring aan, er werd door een matroos o/g aan Gerrit gevraagd
of hij vanavond de wal opging ,en zoja of hij ook ging neu……,ja dat was even slikken. Wat heet slikken,
Gerrit schrok zich te pletter, dat vraag je toch niet zomaar?, maar die stomme matroos o/g deed dat wel, en als aankomende zeebonk
schraap je dan je keel en mompelt iets van, ach ik zie wel, ligt eraan, en maakt je dan pijlsnel uit de voeten.
Het werd dus ±19.00 en zeun Gerrit, sorry zeebonk Gerrit ging de wal op samen met de koksmaat,die irritante o/g
en nog enkele maten om te stappen Gerrit keek zijn ogen uit, kamelen waterpijpen en mannen in soepjurken
En een geur zoals hij nog nooit had geroken, dit was echt een heel andere wereld. In die andere wereld was er ook een havenkroeg,
dat schijnt zo te horen in havens, en in die kroeg waren ook vrouwen en 1 van die vrouwen was Fatima,
en Fatima was zomaar op Gerrit zijn schoot gaan zitten, kuste hem en aaide door zijn haar.
Om eerlijk te zijn, Gerrit kreeg het spaansbenauwd, wat natuurlijk vreemd is in Algerije, en dacht, Jezus direct moet ik van bil, hoe moet dat?
Want Gerrit was nog maagd, Gerrit wist van toeten noch blazen.
Verdomme daar had je het al, hij moest mee met die Fatima, ze stond aan zijn arm te trekken en te roepen joe fokkie fokkie,
en de maatjes maar zeggen, ga nou mee, ze vindt je aardig, ze valt op je.
Dat, ze valt op je, nam ze nogal letterlijk want voordat zeun Gerrit wist wat er gebeurde lag hij op een bed zijn kleren waren
verdwenen en was er een vrouwspersoon bezig met bepaalde delen van zijn lichaam waar hij anders zelf zorgzaam mee bezig was.
Tja het was niet wat Gerrit zich had voorgesteld voor de eerste keer, maar het was toch wel prettig vooral die 2 groote borsten
die boven zijn gezicht heen en weer schudden, en die hand van fatima die dat bepaalde lichaamsdeel van hem bij haar naar binnen geleide.
Het werd Gerrit ietsje licht in het hoofd, het werd steeds lichter en lichter, verdomme wie deed nou dat licht aan?.
Nou dat waren de koksmaat, die irritante matroos o/g en nog enkele maten die aan de rand van het bed stonden en luidskeels begonnen te zingen:
floep zei me dobber daar gaat hij weer, het is zo lekker voor de eerste keer .
Ach geachte lezer(es) zeun Gerrit heeft die reis op de Orion toch wel een hoop ervaringen opgedaan,
en voor mij werd hij ook nog een klein beetje ZEEBONK
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Gerrit Jan Hofmeijer]

Een verhaal van Gerrit Hofmeijer


Kustreis

Het was maart 1960 op het ms Solon die een kustreis maakte (Hamburg Bremen Antwerpen)
dat zeun gerrit uit de patrijspoort keek van zijn hut en verdrietig dacht, die kant moet de Reeperbahn zijn en dan moet daar ongeveer de Bontekoe liggen, gerrit deed zijn ogen dichten zag in zijn verbeelding het interieur van de Bontekoe voor zich verschijnen met in het midden het kleine fruitautomaatje en achter de bar, Sonja ,de blonde venus van de Bontekoe

Verdikkeme wat jammer nou ,geen mark of pfenning meer op zak, dan valt er weinig te stappen, nou ja een andere keer beter zuchtte gerrit en maakte aanstalten om naar de kooi te verdwijnen en met de stiekeme hoop dat hij zwoele dromen zou hebben van de bar dame van de Bontekoe.

Een paar uur later schrok gerrit wakker van wat gestommel en gegiechel en geïrriteerd draaide hij zich om en dacht, dat zijn natuurlijk weer die dekhengsten die totaal geen rekening houden met andere hardwerkende mensen .

Bijna was gerrit weggedoezeld toen hij opeens het blonde engelen gezicht van zijn Sonja de bar dame
van de Bontekoe voor zich zag, ah daar is ze ,mijn droom is uitgekomen ,ik droom van haar, maar waarom kletst ze nou Duits tegen me ?,ze kan toch Nederlands ?

Verrek dat is Sonja helemaal niet dat is en of andere Duitse tuthola die in de verkeerde kooi aan het klimmen is, schrok de nu helemaal wakker geworden gerrit.
Dat in de kooi klimmen van de Duitse tuthola werd opeens abrupt afgebroken door twee grote handen van een tremmer die zijn verovering op de bank deponeerde en dreigend tegen gerrit zei, waarom klimt mijn meisie in jou kooi als ik effe niet kijk, zijn we bijdehand bezig zeun?

Nou nee het was een vergissing ,kan gebeuren ,tjonge tjonge ,Poe Poe kreunde Gerrit, want die tremmer had wel verdraaid grote handen .
De inmiddels klaarwakker geworden gerrit zucht even diep en dacht, ik ga maar aan dek zitten want van slapen komt toch niks meer
Hij wurmt zich langs de tremmer en de Duitse tuthola de trap op en gaat misnoegd op een bolder zitten denken hoe oneerlijk het leven in elkaar zit.

Na nog geen minuut ziet gerrit uit zijn ooghoek dat de tremmer naar boven is geklommen om een gedeelte van al het genuttigde bier kwijt te raken en nog geen 20 seconden daarna verschijnt ook de tuthola boven aan de trap, loopt langs de wc waar de tremmer de Niagara waterval staat na te bootsen en verdwijnt in de gang waar de verblijven van de officieren beginnen .

In die gang stond de deur van de laatste hut open omdat de klerk ook net terug was van een avondje Reeperbahn, de tuthola stapte daar pardoes naar binnen.
Het effect van de vrouw op de klerk was verbijsterd ,hij keek vol ongeloof naar de vrouw, sloot zijn ogen gluurde weer door zijn oogleden, en blikte vervolgens naar de hemel met een uitdrukking van verrek ik kan toveren, sprong van de bank af blikte in de gang en zag daar op het achterdek een
verbaasde zeun gerrit op de bolder zitten.

Zeun, kop dicht begrepen? siste de klerk en de deur was gesloten voordat gerrit wat kon zeggen.

Eeuh wat gebeurt er nou allemaal?,gaat dit wel goed ?dacht gerrit

Nou die laatste vraag kon hij na 10 seconden met een volmondig nee beantwoorden want uit het achterschip uit de hut van de tremmer kwam een geluid dat het meest leek op een plots opstekende
storm op het meer van Maracaibo.
Zeun waar is mijn meisie, is ze langs jou gelopen? geef antwoord zeun of ik donder je overboord.

Ik weet van niets piepte gerrit, echt niet, niet gezien, misschien in een hut van een dekhengst

De tremmer moest hier even over na denken maar kwam toen tot de conclusie dat dat de meest denkbare optie was

Hij dreunde de trappen af en begon met de inspectie van de matrozenhutten, en dat beste lezer was het begin van wo 3
Het werd 1 massale knokpartij die met een hoop gevloek en gedreig beëindigd werd door de ouwe de eerste stuurman en de Hwtk

Er werden in totaal 4 tutholas gevonden 1 zwarte, 2 brunettes en 1 rooie, en tot verbazing van een tremmer geen enkele blonde.

De grote reis die daarna volgde was 1 van de beste reizen die zeun gerrit ooit gemaakt had hij hoefde maar te kikken en de klerk was bereid om te helpen, sommige vonden dat wel eens vreemd, maar ach wat weten die nu van echte vriendschap.
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Gerrit Jan Hofmeijer]

Bakkiesjongen en rantsoenen

Een verhaal van Dirk Rietel

Je zelf wassen, op het eerste gezicht is dat niet zo’n probleem, maar op oude schepen was het een onder geschoven kindje. De lichtmatroos, dat is een deftige naam voor een bakkiesjongen, moest op de Zaanstroom waswater in de midscheeps met een zwengelpomp op pompen. Daarna twee maal, met twee volle emmers water door de machinekamer, zonder te morsen, naar het washok lopen. Als er in de machinekamer gemorst werd waren de rapen gaar en kreeg de jongen ongenadig op zijn duvel, hij moest dan naar beneden de machine-kamer in om het water op te dweilen. Van de twee volle emmers water werden vier halve gemaakt De stokers jongen moest veel meer water halen, de stokers hadden aan een half emmertje niet genoeg, zij moesten de kolenstof weg wassen. Het washok was als regel een gang of een hok bij de slaap en verblijfruimte. Met deze emmers water moest men zich na slapen, of voor men de kooi indook wassen, tandenpoetsen en alles wat een normaal mens met water doet. Er was geen douche geen bad, kortom alleen die emmers water. De bakkiesjongen had dan ook zijn handen vol aan het water halen mede omdat het nog met een gammele pomp omhoog moest worden gebracht en er altijd voor tien man schoon water in de emmers moest staan, zodra er zeepwater in stond moest de emmer worden leeg gemaakt en door schoon water worden vervangen. Er moesten kooien worden opgemaakt en niet alleen ’s morgens dat ging, door de steeds wisselende wachten, de hele dag door. aarnaast moest eten, koffie, thee en alles wat een mens nuttigt op een dag, uit de kombuis, midscheeps worden gehaald. Als alles op tafel stond en er werd gegeten moest de jongen er bij blijven staan, was de kaas op jongetje rij even kaas bij, terug met de kaas was de worst op, jongetje rij even worst bij, in het scheepvaart- jargon was aanvullen bijrijden. Het ergste was dat er rantsoenen waren, alles werd afgewogen, door een plakje kaas kon je de krant lezen. ls de hofmeester een rot bui had, kreeg je niet meer en moest de bakkiesjongen bedelen om toch nog wat te krijgen het werd de jongen aangerekend als hij niets kreeg.

Er werd in twee ploegen gegeten, als de eerste klaar was kwam de afgeloste wacht, drie man en kon ook de bakkiesjongen mee-eten. s Middags na het afwassen, daarvoor werd een emmer heet water in de kombuis gehaald, was de jongen vrij. Hij stond dan al van ’s morgens zes uur op zijn benen er moest dan alleen om drie uur nog thee worden gehaald. Om promotie te maken werd min of meer verwacht dat de jongen ’s middags aan het roer kwam, een matroos van de wacht was dan wel zo goed om thee te halen. Als de jongen ’s avonds om een uur of acht klaar was rolde hij om half negen doodmoe zijn kooi in, de volgende morgen om zes uur begon het feest opnieuw. Op latere schepen was het probleem van het water nog niet opgelost. Het water werd wel door pompen in een dagtank opgepompt, maar de hoeveelheid was hier in het geding, er kon maar een beperkte hoeveelheid drinkwater worden meegenomen. Om het geruime tijd goed te houden werd er een soort hallamit (bleekpoeder) ingedaan, lekkerder werd het er niet van. In nagenoeg elke haven waar veilig drinkwater was, water bij gebunkerd. Aan het einde van de reis was het overgebleven drinkwater een cocktail van water uit verschillende landen, de smaak was daar mee in overeenstemming. Het Amsterdamse water was verre weg het beste. In andere havens was soms een smaak aan het water dat er, om het eten en drinken enigszins dragelijk te laten smaken, door de kok allerlei kunstgrepen moesten worden toegepast. N.B. Door de onlogische rantsoenering van voedingsmiddelen werd er veel meer gebruikt dan noodzakelijk was, men wilde alles hebben waar je recht op had. Er werden voor de thuis haven blikken cacao, specerijen, flessen met div. sauzen, potten jam en andere levensmiddelen, niet gebruikt, maar die volgens recht verstrekt moesten worden overboord gezet. Dat kosten hiervan was een veelvoud van de kosten om de rantsoenering achterwege te laten. Één Groninger coaster eigenaar voerde de stelregel, ze kunnen me arm varen maar niet arm eten. Daar kwam van alles op tafel, merkwaardig genoeg waren de voeding kosten op zijn schepen, lager als op strikt gerantsoeneerde schepen, er werd daar niets verkwist of over boord gezet.

Dick.
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Gerrit Jan Hofmeijer]

Controlle Een verhaal van Dirk Rietel

Iedereen die wel eens in het buitenland is geweest weet dat daar soms leuke, of bijzondere dingen te koop zijn die de moeite van het meenemen naar huis waard zijn.
Wij hadden achter een koraal eiland voor anker gelegen en stukken koraal en grote schelpen van het eiland meegenomen.
Nu wordt het spul in beslag genomen word je daarvoor opgesloten,
op zijn gunstigs krijg je een dikke boete.
Destijds was het belang om de natuur te beschermen nog niet doorgedrongen tot de autoriteiten en zeker bij de meerderheid van de bevolking niet.

De thuis reis was via Lissabon gegaan, daar hadden we het geijkte Portugese smokkelgoed gekocht, namelijk flesjes Pompey, een kruising tussen parfum en eau de Cologne.
Het spul was destijds zeer geliefd bij de dames en het was een vast smokkel product.
Op dit soort producten moesten bij aankomst in Nederland invoerrechten worden betaald.

Onze bedoeling was om de producten zo goedkoop mogelijk thuis te krijgen.
Als er invoerrechten werden betaald was het spul een stuk duurder geworden en de moeite van het meenemen niet meer waard.
Het was dan goedkoper het in een Nederlandse winkel te kopen.
Toen we in Amsterdam afgemeerd waren en gewassen en omgekleed klaar stonden om naar huis te gaan,
werden we gewaarschuwd dat er douane controle was.
We konden in zo’n geval twee dingen doen, aan boord wachten met het risico dat de douanebeambten, (de zwarte bende) aan boord zouden komen om de hele boel overhoop te halen.
We konden ook het risico nemen van gesnapt te worden, als de tussen de
kleding verstopte smokkelwaar werd gevonden.

In beide gevallen zou de smokkelwaar in beslag worden genomen en moest er een boete worden betaald.
Na een lange reis wilde iedereen zo snel mogelijk naar huis, vele verstopte het spul en namen het risico. De bootsman ook, hij had de Pompey in zijn sokken verstopt en er een touwtje omgewonden zodat de flesjes op hun plaats bleven zitten.
Bij de douanen gekomen moest hij zijn koffer open maken.
Omdat de koffer nog al zwaar was plaatste hij de koffer plat op de grond en opende de deksel.

Hierbij lag hij op één knie waardoor zijn broekspijp omhoog kroop.
De douane-ambtenaar keek in de koffer en vond dat de bootsman hele mooie schelpen en koraal bij zich had, hij vertelde dat hij een aquarium had.
Hij was van mening, dat een paar van deze schelpen en wat stukken koraal daar wel mooi in zouden staan.
De bootsman vond dat hij wel eens gelijk kon hebben en zei, zoek maar wat uit.
Uiteindelijk had hij de rommel wel meegenomen, maar wat hij er mee moest doen wist hij zelf niet.

Gewoonlijk verdwenen thuis, meegebrachte planten en andere in het buitenland gevonden hebbedingetjes, in de vuilnisbak.
De douane zocht wat mooie stukken uit en bedankte de bootsman.
De bootsman sloot de koffer en stond op, waarna de douaneambtenaar met krijt zijn signatuur op de koffer zette, een teken voor andere douane beambten dat deze koffer gecontroleerd was.
Langs zijn neus weg merkte hij op, bootsman als je weer Pompey smokkelt in je sokken, ga dan niet op je knieën liggen.
Waarop hij hem nogmaals bedankte voor de geschenken en hem wel thuis wenste.


Dick.
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Gerrit Jan Hofmeijer]

Donkyman

Op de heetste plaats en in het hart van het stoomschip, op de stookplaat voor de deuren van de vuurhaard deed de wacht, het zwarte koor, zijn plicht.
De tremmer bracht de kolen in een ijzeren kruiwagen van de bunkers naar de plaat waar de stoker dan het aangevoerde in de vuurgang gooide.
De derde man van de wacht, de donkeyman, zat achter de zweterige rug van de stoker op een omgekeerde slakemmer en dronk een pijpje bier.

De donkey zoals hij kortweg genoemd werd dronk graag een biertje. Hij had zelfs het uiterlijk van een pijpje,
want bekeken van navel tot nek was hij gelijkmatig rond.
Volgens de stoker was de doorsnede van de donkey's buik groter dan de vuurmond van de ketel.
Deze gedachte had hij eens geuit tegen de tremmer, die er echter een andere mening op nahield.
Volgens mij is de vuurmond toch nog een ietsje wijder-, had hij toen geantwoord.
De donkey had als gewoonte vier tinnetjes achter elkaar te drinken.

De lege blikjes wierp hij dan rakelings langs het oor van de stoker in de vuurhaard dan als de deuren openstonden.
De stoker mocht de donkey niet. Want vaak, vooral bij slecht weer en slingerend schip en nog vaker na het
vierde tinnetje was de koers van het blikje niet erg vast en vloog niet langs maar tegen het oor van de stoker.
En hieraan had de stoker een hekel. Ook de tremmer had de donkey niet erg hoog zitten en hield de man het liefst op vier streken.

Vaak als hij dacht voorlopig genoeg kolen naar de plaat gebracht te hebben en net van plan was om het eventjes rustiger aan te doen zei de donkey gewoonlijk:
"Ga de slakemmer maar eens legen, mol". Zo noemde hij de tremmer meestal. Dus rust was er voor hem weinig bij, want de slakemmer was altijd vol.
Deze moest hij onder de luchthapper slepen en dan met behulp van een derde handje aan dek hijsen, waarna hij zelf naar boven moest om de slak in zee te scheppen.
Zo ook dit keer. Net toen hij uit zijn mijnschacht, zo noemde hij de kolenbunkers, kwam met naar zijn mening de laatste kruiwagen van deze wacht, zei de donkey:
"Nog een wagentje kolen en dan nog een keertje naar dek met je slak, dan heb je het er op zitten."

Dan zit ik wel weer in mijn overtime, dacht de tremmer. Zeker met het aanschietende zeetje van vandaag.
Een kwartier later terugkomend met zijn kruiwagen was de stoker alleen op de plaat.
De slakemmer was weer eens vol, die moest nog naar dek en geleegd worden.
Bij het in zee scheppen, tussen de overkomende zeeën en nat wordend van het buiswater,
bemerkte hij dat er zich tussen de slak een ongeopend en van de hitte rond geworden biertinnetje zat.

Vreemd dacht hij. Maar veel tijd om hier over na te denken gunde hij zich niet. Hij zat toch al in zijn, weliswaar onbetaalde, overtime.
Bij het begin van de volgende wacht ontbrak de donkeyman.
Hij werd zelfs na uitgebreid zoeken niet gevonden.
En in het journaal kwam de vermelding, dat donkeyman Johannes Hoogteilen op de hondenwacht als vermist werd opgegeven
en hoogstwaarschijnlijk met het slechte weer bij een overkomend zeetje over boord was geslagen.
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Gerrit Jan Hofmeijer]

De kok. Een verhaal van Dirk Rietel

Ik heb al eens geschreven over merkwaardige personen die zich ophielden aan boord van zeeschepen.
Het had menigmaal te maken met het beroep dat zij aan boord uitoefende.
Het vreemdste waren marconisten en koks.
Door hun geïsoleerde werkplaats, waren zij min of meer hun eigen baas,
misschien hadden zij daardoor in veel gevallen, de vreemdste gewoonten.
Als een kok aan boord kwam werd eerst gekeken wat voor koksmuts hij droeg.
Aan boord was de stelregel, hoe hoger de muts hoe slechter het eten, als de kok een muts als een pannenkoek op had was het goed,
geen kapsones gewoon koken.
Als een nieuwe kok verscheen als een plaatje, met hoge muts en een met stijfsel bewerkt vlekkeloos schort voor, had de man de eerste slag, nog voor hij zijn kunnen kon bewijzen, al verloren.
Alles wat op tafel kwam werd kritisch bekeken en op smaak en kleur gecontroleerd niets mocht er aan mankeren, een vlekkeloze kapsoneslijder moest vlekkeloos zijn.
Er werd mij een verhaal verteld over een kok, dat de merkwaardigheid van deze lieden onderstreept.
Op de werf, waar het schip zijn onderhoud had gekregen, werd gewacht tot de bemanning compleet aan boord was.
Iedereen was aanwezig alleen de kok ontbrak nog.
Er werd uitgekeken naar de kok, de reden voor deze belangstelling was, dat de ligplaats moest worden vrij gemaakt voor een ander schip.
Als het te lang duurde, moest er worden verhaald naar een andere ligplaats.
Toen de order gegeven werd “voor en achter” om de matrozen op hun post te roepen om te verhalen, verscheen om de hoek van een gebouwtje een merkwaardig persoon.
Hij had in zijn ene hand een koffer, in de andere hand droeg hij tot verbazing van iedereen een vioolkist.
De verschijning was zo bizar dat de kapitein opmerkte “verrek als dat de kok is heeft hij zijn eigen aardappelen meegenomen”.
Het bleek de kok te zijn, dat hij met scepsis werd ontvangen is niet verwonderlijk.
Het werd al snel duidelijk dat hier een bijzonder soort van het menselijk ras was gearriveerd.
De aanvang was ondanks de eerste indruk hoopvol, heerlijke geuren stegen op uit de kombuis en het was duidelijk dat
er iets groots werd vervaardigd, de kapitein ging zo gezegd zijn neus achterna en informeerde wat de kok aan het fabrieken was.
Trots opende de kok de oven deur waarin een stel cakes werden gebakken. Iedere vrouw weet dat gedurende een bakproces de ovendeur gesloten moet blijven.
Het waarom werd hier over duidelijk.
De cakes zakten, als de spreekwoordelijke plumpudding in elkaar en hadden opeens de dikte van een flinke pannenkoek.
De smaak van het totaal mislukte gebak was lekker, daarom is het toch maar opgegeten, maar met een lepel.
De viool was een verhaal apart.
Als de kok in een melancholieke bui was, of als het gerecht dat hij gewrocht had, in zijn ogen bijzonder goed was gelukt werd, terwijl de bemanning zat te eten, door de kok een gevoelig viool concert gegeven.
Één nadeel was er, het muzikale gehoor ontbrak of de vinger zetting van de kok was niet optimaal.
Het genoegen, wat de gedwongen luisteraars aan het concert moesten beleven, werd steeds minder naar mate de ijver en
de muzikale ontroering bij de kok steeg. De luisteraars kregen visioenen van kisten bespannen met kattendarmen, vervloekten de katten, daarbij haten zij ook de paarden, omdat de haren van de strijkstok van hun staart was gemaakt
Onwillekeurig rijst bij U de vraag waarom lieten ze de kok niet gewoon ophouden.
Het antwoord is eenvoudig, ze wilden de kok niet beledigen het was een goede kok, tenminste wat het eten koken betreft,
het vioolconcert werd gelaten ondergaan.
Echte goede koks waren zeldzaam, men was er erg zuinig op als men er één had.
Op latere schepen stonden koks vreemd te kijken als er gevraagd werd speel je viool, het hoe en waarom bleef geheim,
het was een opluchting als er ontkennend werd geantwoord.

Dick
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Gerrit Jan Hofmeijer]

De loodsladder.
Een verhaal van Dirk Rietel

Aan boord van schepen word altijd uitgekeken naar het moment dat de loods aan boord komt.
Een gedeelte of de hele reis is voltooid en kan afgesloten worden.
Het omgekeerde gebeurt als de loods van boord gaat, dat is het begin van een nieuw hoofdstuk
in de geschiedenis van de scheepvaart. De routine van elke dag begint zodra de extra wacht, die bij het loods ontschepen aanwezig is, word bedankt.
Bij het van boord en aan boord nemen van en loods worden altijd een aantal voorzieningen getroffen.
Er moet een lange lijn en een reddingboeiaanwezig zijn en een mannetje om zijn koffertje of tas te dragen en de loods naar de brug te brengen, dit geld omgekeerd als hij van boord gaat.
Als de handeling met de loods voltooid is, wordt de loodsladder weer ingehaald en opgeborgen.
Bij grootte lege schepen is de loodsladder erg lang en het is een hele klus om het lange ding met lange zijlatten weer binnen boord te krijgen, daar zijn minstens twee man voor nodig.

Op kleine schepen en coasters kan één man de klus wel klaren.
Op de Amstelstroom kwam op een dag de matroos op de brug die de loods van boord had geholpen en vroeg aan de stuurman “stuur als je iets verloren hebt en je weet waar het is, ben je het dan kwijt”.

De stuurman liep al een tijdje mee en wist dat er een addertje onder het gras zat, hij trok een bedenkelijk gezicht en overwoog ondertussen wat er wel aan de hand kon zijn.
Hij kon er niet opkomen en antwoorden voorzichtig ” het ligt eraan of het daar gejat kan worden of niet”. Waarop de matroos antwoorde, het is te zwaar om zo maar mee te nemen.
De stuurman dacht dat het voorwerp dan niet als verloren moest worden beschouwd.

De matroos slaakte een zucht van verlichting en zei “dan zijn we gelukkig de loodladder niet kwijt hij drijft namelijk vlak bij de boei waar de loods ontscheept is, daar kunnen we hem de volgende reis zo konden oppikken”.
De stuurman wist even niet wat te zeggen, liep naar buiten, om de omgeving en de scheepvaart op te nemen, een peiling te maken en te bedenken wat hij hier nou mee aan moest.
Onbewogen kwam hij weer binnen en zei tegen de matroos ”Tot we de loodsladder weer kunnen oppikken, moet je de reserve ladder maar uit het kabelgat halen, jij bent de uitgelezen persoon om dat even te doen.”

Een loodsladder, is een zware touwladder, met dikke houten treden en lange latten er aan, om het ronddraaien van de ladder als de loods er op stond tegen te gaan.
De ladder werd normaal door minstens twee man aan dek gehaald,
dan was het nog een hele toer.
De toegang naar het kabelgat, was op deze schepen, een niet zo groot vierkant luik met daaronder een stalen ladder, daar tegenop moest de loodsladder aan dek getild worden.
Hij probeerde er onderuit te komen door er op te wijzen dat hij de roerganger moest aflossen.
De stuurman vond dat er geen uitstel mogelijk was, je wist nooit wat er kon gebeuren er moest een loodsladder aan dek zijn en de roerganger wilde best
even blijven staan, als het karwei eventueel iets langer duurde.
Zeker een half uur heeft het geduurd om de ladder aan dek te krijgen.
De stuurman en de roerganger hebben de worsteling, met stijgend genoegen gade geslagen.

De stuurman omdat hij zo snel een oplossing had gevonden om niet belachelijk te worden gemaakt, de roerganger omdat er geprobeerd was het karwei op hem af te schuiven.
Hij had de extra tijd aan het roer er best voor over.



Dick
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Gerrit Jan Hofmeijer]

De marconist. Een verhaal van Dirk Rietel

Op de oude schepen was boven een bepaalde grote een marconist verplicht.
Deze lieden werden door Radio Holland uitgeleend aan diverse maatschappijen.
Men heeft mij zelfs wijsgemaakt dat ook aan de K L M op deze voorwaarden marconisten werden geleverd.

Marconisten waren als regel een buitenbeentje.
De meeste ook een beetje getroebleerd, er werd beweerd, dat door het geknetter en gezoem in hun koptelefoon, het verstandelijk vermogen van een marconist hard achteruit holde.

Het is merkwaardig hoeveel ongemakken en slechte omstandigheden, door oude zeelui, aan elektriciteit en elektronica werden toegeschreven.
Hoe dan ook een marconist zonder een merkwaardige afwijkingen heb ik nog nooit meegemaakt.
Door de officieren werd een marconist sparks (vonken) genoemd, wij spraken meestal over de draad.

Hij vormde immers door de antenne een draad met het de rest van de Wereld en andere schepen.
Gedurende één van de reizen had onze marconist met een Haitiaanse schone verkering gekregen, de man was helemaal kapot van het meisje. Doordat we een volle lading suiker moesten laden bleven wij een lange tijd in deze haven liggen.

Elke avond was het feest, het bier en vooral rum was zeer goedkoop. De meeste van ons hadden ook verkering, maar we waren realist genoeg om te weten dat als het geld op was, de verkering automatisch eindigde.
De marconist echter liep in een roze rode waas en dacht dat er geen einde aan zou komen, hij maakte al trouw plannen en wist precies hoe zij over moest komen naar Holland.
Het onvermijdelijke gebeurde door het lange verblijf raakte het geld op.
In die tijd mochten we maar een derde van ons verdiende geld in buitenlandse valuta opnemen, dat was om de Nederlandse economie weer op de been te helpen.
Op slag was de verkering over, het eerst van de marconist, die had al
vast wat huisraad gekocht en opgeslagen om later met zijn bruid naar Holland te laten verschepen, de man was helemaal hoteldebotel.

Toen de kapitein vroeg om het radiodagboek in zijn hut te leggen om het te controleren en te ondertekenen rende hij, zonder wat tezeggen de wal op en bleef uren lang op een meerpaal zitten.
Naar aanleiding hiervan werd het volgende gedicht gemaakt,”De marconist van groot belang zat op een meerpaal uren lang en toen hij van de paal opstond zat er een cirkel op zijn kont.”
Dat was volgens ons een realistischer strofe dan de keukenmeid op de bril van de W C.

Het lied ”laat haar gaan Jack, zij komt niet terug no more, no more” was zeer populair.
Kortom de marconist had zich in een onmogelijke positie gemanoeuvreerd en ongelooflijk belachelijk gemaakt.
De volgende dag kwam hij bij de kapitein met het verzoek om onmiddellijke, ter plaatse, aflost te worden door een andere marconist.

Hij was er gemakshalve aan voorbij gegaan, dat een andere marconist minstens een week onderweg zou zijn, om vanuit Holland bij onze ligplaats te komen.
Aflossen was niet mogelijk, hij moest nog twee maanden de moppen en de liedjes aanhoren.
Het is overbodig te zeggen dat hij in Amsterdam, het eerst van boord was. Zonder gedag te zeggen, of de normale overdracht van
papieren en gegevens met de kapitein uit te wisselen was hij verdwenen.
Ik heb hem nooit meer terug gezien.



Dick
_________________
Groeten Gerrit-Jan Hofmeijer

[Willem Visser]

Op 1 oktober 1948 liep het ss Orestes in Straat Magallaen aan de grond. 'Ik was er bij en ik keek er naar'. Aan het woord is dhr. N.Th.M.van der
Veldt uit Amsterdam.

De 4490 ton metende 'Orestes' zwierf bijna 43 jaar over de aardbol; voortgestuwd door haar triple expansie machine van 1800 apk van het fabrikaat Werkspoor. Verder was zij uitgerust met een zware spíer met een capaciteit van 25 ton. Aan boord was een accommodatie voor vier passagiers die met een snelheid van 11.75 knopen naar hun bestemming werden vervoerd. In1940 viel de 'Orestes' in Duitse handen en is in 1945 in Bremen terug gevonden. Daarna is zij weer opgekalefaterd en ingezet voor rundvee-transport van Ierland naar Amsterdam om de karige rantsoenen in dit land aan te vullen. In januari 1948 werd ik aan boord geplaatst als leerling machinist. De 'Orestes' had net haar laatste reis als koeieboot gemaakt, hetgeen mij zeer verdroot. In Ierland waren namelijk volop fietsbanden te koop, wat hier een schaars artikel was. Het was dus business en je kon er je familie mee plezieren. De 'Orestes' werd schoongemaakt, de veevoorzieningen werden verwijderd en het schip werd klaargemaakt voor een reis nam de Zwarte Zee. Half maart 1948 vertrokken wij uit Amsterdam met bestemming Tel-Aviv via Alexandrië. ïI Tel-Aviv moesten we vier weken wachten tot er gelost kon worden. Het was toen nog Engels mandaad gebied en een grote puinhoop. De voor Tel-Aviv bestemde pootaardappelen, waren door de zakken heen gegroeid en de zakken zelf waren vergaan. Daar het lossen, ook nog bij stevige deining, moest doorgaan, donderde er nogal wat naast de lichters. Verder was het een saaie tijd van voor anker liggen en steken; we verspeelden twee ankers. Hiervandaan voerren wij nam Ankara - Zwarte Zee - Burgas en via diverse andere havens terug naar Amsterdam. Op 18 juni 1948 vertrokken we weer voor een jaar naar de West. Ik was gepromoveerd tot assistent-machinist, wat samen met de toeslag voor een jaar buitenlands verblijf en het belastingregime in de Nederlandse Antillen, een flinke gageverhoging betekende. De 'Orestes' werd ingezet in de dienst rond Zuid-Amerika waar ook de zusterschepen ss 'Hermes' en ss Ganymedes deden. Na de bekende weg 'Curacao - Panamakanaal en diverse havens aan de westkust van Zuid-Amerika naderden wij de straat. De 4de machinist vond dat we wel èrg ver van huis waren. Hij was 27 jaar, getrouwd, had drie kinderen en verlangde erg naar Amsterdam. Tijdens aflossen van de wacht had hij de volgende de opmerking: 'Mooie machine, meester'. 'Ja, dat gaat wel Tjerk maar hij moest op de Dam staan!!' Op 29 september voeren wij de straat in waarop we tegen de inval van de duisternis voor anker gingen. Daags daana vervolgden wij de reis. De loods vond het wel verantwoord om de volgende nacht door te varen" dit in verband met minder nauwe passages. Dit bleek niet verstandig want 's nachts tegen half een liepen we vast op de rotsen. De stranding op zich was niet angstaanjagend. Het geluid was bijna hetzelfde alsof je met een schoffel door het grint ging. De vaart van het schip was op dat moment dan ook zeer gering. Samen met Rooie Dirk' de eerste stuurman moest ik de tanks en de dubbele bodems peilen, Hieruit bleek dat de voorpiek en ruim I water maakten. Er werd assistentie ingeroepen en Inter Oceania, in Punta Arenas, zag er wel wat in. Op basis van no cure, no pay' werd en contract opgemaakt.

Enige dagen later verscheen een zeer antieke, roestige coaster (bouwjaar + 1900), zodat wij ons afvroegen of we hier ooit nog wel weg zouden komen. De volgende dag gingen de bergers welgemoed en vol goede hoop aan het werk. Met helm-duikers werd de schade onder water vastgesteld.Een deel van de lading uit ruim I (baren koper uit Antofagasta) werd overgeladen met behulp van de eigen winches. Nadat de coaster tot over haar merk was beladen vertrok ze na naar Punta Arenas. Daar werd de lading voorlopig in een hulk opgeslagen. Hierna werd nog een tweede vracht op dezelfde manier verwerkt. In ruim I en II werden vervolgens stoom-centrifugaalpompen geplaatst die op de stoomleidingen van onze winches werden aangesloten. Daarna zetten we twee enorme stokankers achter het achterschip uit en werden de van vele schijven voorziene katrollen, met de trommels van de winchen verbonden. Drie weken na de stranding was het springtij en moest het lukken. En het lukte ook!! Toen het water haar hoogste stand had bereikt ging de telegraaf op 'half achteruit' en bleken we vlot te zijn. Nadat de uitgebrachte ankers waren binnen gehaald voeren we halve kracht naar Punta Arenas. Daar werd de opgelopen schade aan het schip zoveel mogelijk gerepareerd en werden de stoompompen verwijderd. De lading uit ruim I werd in V geladen waarna we vertrokken naar Buenos Aires. Door al dat oponthoud was de brandstofvoorraad dusdanig geslonken dat we hoognodig moesten bunkeren. Goede raad was nu duur. Vóór de opening van het Panamakanaal was Punta Arenas een belangrijke kolen bunkerhaven. Er lagen nu dan ook nog een aantal hulken voor kolen opslag. Stookolie was er echter niet. Uiteindelijk moesten wij wachten op het ss Hermes dat ongeveer pas een maand later in Punta Arenas kon zijn. Deze wachttijd was wel de meest gezellige periode in mijn zeemansloopbaan! Wij werden namelijk geadopteerd door de sportclub van Punta Arenas 'Club Olympic'. deze club werd uiteraard uitgenodigd om een kijkje aan boord te komen nemen, hetgeen ze wel geslaagd vonden. Wij kwamen in contact met een erelid mister G.P. Brown. Die man organiseerde o.a. een picknick in Patagonië. Mrs Brown had de picknickmand verzorgd; het was heel erg leuk allemaal. ook werden wij uitgenodigd om te komen dansen in hun clubgebouw. Het gevolg was dat de leerling verliefd raakte op een zeer mooi meisje. Wij adviseerden hem bij Inter Oceania te gaan vare, want anders zag hij haar wel erg weinig. Op weg naar Buenos Aires heeft hij maar afgeschreven. Het was wel erg moeilijk. De marconist, van streng gereformeerde huize, kreeg ook een uitnodiging om een avond met een meisje door te brengen. Hij begon er beslist niet aan!!!! Wij vonden hem nogal flauw, een beetje "bijpraten' kon toch geen kwaad? Hij dacht er anders over, volgens hem zou het niet alleen bij een gesprek blijven. Uiteindelijk arriveerde het ss Hermes. Die hadden de stookolie al op stookhitte gebracht en pompte in korte tijd een paar honderd ton over. enige uren later vertrokken zij, onder luid geloei van de stoomfluiten, op weg naar Buenos Aires. Wij verlieten na korte tijd Punta Arenas en stoomden op halve kracht - door de vreemde belading lagen we zwaar achterover - eveneens in de richting van Buenos Aires, waarna we na een aantal dagen op de Rio Plata arriveerden. Daar moesten we een maand wachten voor er een dok beschikbaar was. Hierna werd de schade provisorisch gerepareerd waar we vertrokken naar Montevideo en Rio de Janeiro waar praktisch alle lading werd gelost. Bijna leeg gingen we verder naar Paramaribo, een hele ruk 17 dagen varen. daar laadden we bauxiet voor Galveston. Nog een keer terug op Suriname voor een lading bauxiet en daarna naar Mobile waar de Orestes goed onder handen werd genomen. in Curacao ging ik van boord om met de Hera huiswaarts te keren. de hooibouwtijd was aangebroken en mijn vader kon mij best daarbij gebruiken. zo kon het gebeuren dat enkele dagen later met een span paarden een stuk land aan het maaien was. Dat was weer eens iets anders dan een Triple Expansie Machine.....
_________________
Old sailors never died

[Willem Visser]

De was doen.

Aan boord van de vrachtschepen hadden wij in de jaren 60 geen wasmachine aan boord. De was werd opgespaard en op gezette tijden aan wal gewassen. De witte uniformen kwamen keurig gewassen, gestreken en vol met stijfsel weer terug aan boord. Soms moest je je overhemd en lange witte broek "openbreken" om hem aan te kunnen trekken. En soms had men de onderbroeken ook maar door de stijfsel gehaald. Heerlijk als je toch al last had van "rode hond", en dat had ik! Overalls en wat je te kort kwam aan ondergoed e.d. moest je zelf maar een beetje wassen. Daarom werden er in de machinekamer allerlei constructies bedacht om maar zo weinig mogelijk arbeid te verrichten. Oude oliedrums verbouwd tot wastrommel die door de schroefas werden aangedreven, touwconstructies met een zware moer eraan die in de emmer met sop op en neer ging doordat het andere eind van het touw aan het klep- of indicateurmechanisme werd vastgemaakt, enfin, ik heb veel voorbij zien komen in die tijd.

Op welk schip het was weet ik niet meer, maar wij van de machinekamer hadden bedacht dat het wel handig was een wasmachine op de rommelmarkt in Amsterdam te kopen. Geld gelapt en ja hoor, daar kwam hij aan boord. Een snelwasser, ideaal in die tijd, je wasje was zo klaar. Voor de jongere onder ons: de machine bestond uit een staande cilinder met geëmailleerde kuip waaronder de elektrische aandrijving gemonteerd was en in de bodem van de waskuip zat excentrisch een kunststof schijf met een diameter van zo'n 15 cm met ribbels erop die met een rotgang ronddraaide en een kolk in de kuip veroorzaakte en zo je was schoonmaakte. Prima, elektrische aansluitingen geregeld, want het was natuurlijk wisselstroom en moest dus illegaal van de omvormer afgetakt worden. Kleine bijkomstigheid bij dit tweedehandsje, een essentieel deel van de machine, de schijf met ribbels, was kapot. Geen nood, de 2de wtk maakte een houten schijf en klopte van lood daar een geribbelde plaat overheen en draaien maar. Bij de proefwas waren diverse wtk's aanwezig en de gemerkte onderbroeken werden door de draaikolk meegenomen. Na enkele minuten, het is immers een snelwasser, de machine gestopt en de was eruit gehaald. Super! Van de onderbroeken was slechts het elastiek en wat franje over! De houten schijf met lood erop was kennelijk niet zo verfijnd gemaakt als de kunststof originele.

Pieter Westra
_________________
Old sailors never died