KROONVAARDERSKNSM

[Lukas Boerhave]

Om toch iets bij te kunnen dragen aan dit forum door lezers die geen KNSM achtergrond hebben.
_________________
Zelf geen zeeman maar wel interesse in de maritieme geschiedenis van Nederland.

[Lukas Boerhave]

Kapitein Muntz

In mijn archief zit een oude Nederlandstalige brief uit Odessa met het onderstaand brievenhoofd en handtekening:





De brief is voor mij interessant vanwege de stad Odessa in combinatie tot de KNSM. In 1906 wordt de Levantdienst van de KNSM gesplitst in een Noord– en Zuid Levant lijn waarna in 1909 de Noord Levantdienst doorgetrokken werd naar de Zwarte Zee (W.E. van Popta). Voor 1909 voer de KNSM op Constantinopel waarna een Russische stoomvaartmaatschappij het verdere vervoer regelde naar Odessa en andere Russische (en tegenwoordig ook Oekraïense) havensteden aan de Zwarte Zee. Vanaf 1909 voer de KNSM direct op Odessa en vervoerde vanaf daar graan naar Rotterdam.

Tijdens het doornemen van de edities van “De Kroonvlag” die op dit forum zijn geplaatst, kwam ik toevallig onderstaande “In Memoriam” tegen. De link met het bovenstaande brievenhoofd was overduidelijk.



Mijn eerste conclusie was dat de zoon van de KNSM agent te Odessa, R. Muntz, door de KNSM aan een baan was geholpen als dank voor bewezen diensten van zijn vader als agent voor de KNSM in de periode voor de Russische revolutie van 1917. Via Delpher vond ik ook snel een Nederlandse consul te Odessa met de naam Rudolph Muntz en ook een aantal reclame affiches uit 1909 waarin R. Muntz als agent optrad voor reizen met boten van de Stoomvaart Maatschappij Nederland.





[/url]


Toch bleek het niet zo voor de hand te liggen als ik aanvankelijk dacht. Aangezien de eerder genoemde Nederlandse consul R. Muntz al in 1889 overleden was en kapitein Muntz pas in 1900 geboren werd, moest er nog een familieschakel in Odessa zijn geweest die Nederlands consul en/of agent voor de KNSM was. Wie was nu die KNSM agent in Odessa en hoe was die familie in Odessa terecht gekomen? En hoe verliep de zeevaart carrière van Pierre Muntz bij de KNS? Wat maakte zijn leven niet makkelijk? De vlucht uit Odessa, de tweede wereldoorlog of een ander voorval tijdens zijn dienst bij de KNSM?
_________________
Zelf geen zeeman maar wel interesse in de maritieme geschiedenis van Nederland.

[Lukas Boerhave]

Om te verklaren waarom kapitein Pierre Muntz in Odessa is geboren is het van belang om de levenswandel van zijn grootvader te beschrijven.

Grootvader Rudolph Muntz: Nederlandse periode

Deze Rudolph Muntz, is op 28 januari 1830 in Lemmer geboren en kwam uit een Oranje gezinde familie met lokale bestuurstaken. De opa van Rudolph werd na de Franse overheersing namelijk burgemeester van Bolsward. Verder terug in de familie waren er ook maritieme links zoals Luitenant ter zee der Oost Indische Compagnie, equipagemeester voor de Admiraliteit van Friesland in 1764 en Kolonel en Kapitein Ter Zee van de Bataafse Republiek.
De vader van Rudolph, Samuel Hendrik, was ontvanger invoerrechten en accijns te Harlingen en later te Rotterdam. Hij trouwde op 26 november 1819 te Wommels met Catharina Maria van der Kolk, kreeg met haar drie dochters maar bij de geboorte van de derde dochter overleed zij. Op 13 maart 1829 trouwde hij in Lemmer voor de tweede keer met Jonkvrouw Justine Annette Waubert de Puiseau met wie hij na zoon Rudolph, nog twee zoons en een dochter krijgt.
Als deze Rudolph 21 jaar is, verleend zijn vader Samuel Hendrik hem de functie van cargadoor en expediteur te Harlingen. Op 23- jarige leeftijd is hij in Harlingen en Nieuwediep agent voor de Engelse reder “North of Europe Steam Navigation Company”. Op deze leeftijd trouwt hij ook op 7 september 1853 te Leeuwarden met zijn nicht Jonkvrouw Catharina Elisabeth Waubert de Puiseau.

Uit: Leeuwarder Courant 25 feb 1853

Het jaar daarop wordt Rudolph Muntz reder met de gedeeltelijke aankoop van het radar stoomschip met de naam “Leeuwarden” van zijn Harlinger plaatsgenoot Johannes Hendrik Lindeman. Het schip vaart onder Nederlandse Vlag tussen 21 okt 1854 tot 26 maart 1855 onder kapitein P. Dijker. Thuishaven blijft Harlingen evenals de manager Bernelot Moens & Co. te Harlingen, Friesland. (bron:Marhisdata)

Uit: Leeuwarder Courant 24 okt 1853

Het jaar 1855 is een dramatisch jaar voor de opa van Pierre Muntz. Op reis met een lading steenkolen van Londen naar Oporto geraakt zijn schip, de “Leeuwarden” op 21 februari 1855 bij sterke stroom en westenwind door een defect aan de machine op een zandbank bij Porto. Het schip werd op of kort voor 12 maart 1855 tegen zware kosten vlot getrokken en op 26 maart 1855 openbaar verkocht. Drie maanden na deze zakelijk tegenslag volgt er goed nieuws voor het echtpaar Muntz vanwege de geboorte van zoon Samuël Hendrik Muntz op 20 juni 1855 te Harlingen. Maar minder dan een maand na de geboorte van haar zoontje overlijdt de dan 26-jarige Jonkvrouw Catharina Elisabeth Waubert de Puiseau te Harlingen zodat hij naast het rouwen, baby Samuel Hendrik moet verzorgen evenals het afwikkelen van de schipbreuk van zijn stoomschip.
Dat er wat financiële problemen zijn zien we door de notariële akten. Zo is hij op 19 maart 1856 de verkoper van het kofschip “Antje Antje” met inventaris aan de familie Selvig in Hölen te Noorwegen. Op 30 mei 1856 staat hij met verkoper stoomboot, de heer Lindeman en de heer Moens op een acte m.b.t. protest voor non-betaling. Ook op 8 juli 1856 staat hij als schuldenaar op een notariële acte maar is dan nog woonachtig in Harlingen.

Grootvader Rudolph Muntz: Odessa periode

Pas 4 en een half jaar later duikt Rudolph Muntz weer op als hij op 4 december 1860 te Odessa op 30-jarige leeftijd trouwt met de 18-jarige Maria Anna Heinzelmann. Zijn zoontje Samuel Hendrik blijft eerst in Nederland. Uit Friese notariële akten van 17 juni en 27 augustus 1863 blijkt dat de opa van Samuel Hendrik met de dezelfde naam en dan woonachtig in Rotterdam, optreedt als toeziend voogd voor zijn dan 8-jarige kleinzoon. Vader Rudolph is dan wel voogd maar woonachtig in Odessa.
Toch zal ook Rudolph’s eerste zoon naar Odessa verhuizen aangezien op een Friese notariële acte van 11 oktober 1869, zowel vader en zijn dan 14-jarige zoon Samuel Hendrik genoemd worden als schuldeisers. Volgens het document zijn beiden dan woonachtig te Odessa.
Op een Friese notariële acte van 4 oktober 1879 staat dat de 24-jarige eerste zoon Samuel Hendrik dan woonachtig is in Lembang te Nederlands Indië. Op 15 november 1883 komt hij wederom voor op een akte en is dan woonachtig te Bandoeng al is hij kort daarvoor in Rotterdam getrouwd met Jonkvrouw Louise Margaretha Teixeira de Mattos . Hij zal later echter verhuizen naar Brussel waar hij op 22 februari 1925 zal overlijden.

De Krim oorlog vond plaats van 1853 t/m 1856. Tijdens deze oorlog is Odessa door de Engelse en Franse vloot gebombardeerd. Aangezien Nederland tijdens dit conflict neutraal was, is er o.a. door Nederlandse schippers veel geld verdient met leveringen van goederen aan Rusland via Odessa. Na deze oorlog moest de haven van Odessa weer opgebouwd worden en dit is tevens de periode die samenvalt met de aankomst van Rudolph Muntz aldaar. Gezien zijn in Friesland opgedane vaardigheden als reder en cargadoor zal hij hierbij zeker betrokken zijn geweest.
Het eerste kind uit het huwelijk met Maria Anna Heinzelmann is zoon Rudolph, die op 5 oktober 1861 te Odessa het levenslicht ziet. Hij zal echter al op 11-jarige leeftijd overlijden. Op 25 oktober 1863 te Odessa, volgt hun tweede zoon Johan Willem Muntz. Vlak voor deze geboorte wordt hij op14 april 1863 benoemt tot Nederlands viceconsul in Odessa, op 22 december 1865 gevolgd tot benoeming als Nederlands consul aldaar. Op 20 augustus 1866 is er de geboorte van een derde zoon uit dit huwelijk met de naam Louis Marie Adelaide Muntz. In 1869 volgt uiteindelijk de benoeming tot Nederlandsch consul-generaal te Odessa. Op 2 oktober 1871 is er in Odessa de geboorte van een derde zoon uit dit huwelijk met de naam Oscar Rudolfovich Muntz en op 5 augustus 1873 krijgt het echtpaar in Odessa hun enige dochter Olga Marie Muntz.
Hierna volgen nog een aantal eretitels voor de consul generaal te weten:
1) Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw
2) Ridderkruis 3de Klasse der Orde van Danilo, door vorst Montenegro
3) Ridderkruis 3de Klasse der Orde van St. Stanislaus door keizer Rusland
Rudolph Muntz overlijdt op 24 december 1889 op 59-jarige leeftijd te Odessa. Zijn vrouw Anna Heinzelmann zal als 82-jarige op 15 juli 1920 te Odessa overlijden.

De tweede generatie Muntzen in Odessa

Derde zoon Johan Willem werd al op 21-jarige leeftijd in 1884 tot viceconsul van Odessa benoemd en was derhalve de hulp van zijn vader. Daarnaast was hij ook cargadoor. Na de dood van zijn vader volgt hij hem op 27-jarige leeftijd in 1890 vrijwel meteen op als Nederlands consul. Op 28 oktober 1893 huwt de dan 30-jarige Johan Willem Muntz de 22-jarige Marie Schorstein uit Odessa en op 19 januari 1896 krijgt het echtpaar hun eerste zoon die dezelfde naam als zijn vader zal krijgen. In 1898 wordt Johan Willem Muntz benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau en hetzelfde jaar krijgt het koppel hun tweede zoon met de naam Paul. Deze zoon zal echter vroegtijdig overlijden. Een derde zoon volgt op 17 december 1900 te Odessa met de naam Nicolas Muntz.

Vierde zoon Louis Marie Adelaide Muntz trouwt in 1896 op 30-jarige leeftijd te Odessa met de 23-jarige Nadine Pavani, ook geboren te Odessa. Hij is al cargadoor als hij in hetzelfde jaar benoemd wordt tot viceconsul te Odessa en zodoende de hulp van zijn oudere broer zal zijn. Het eerste kind van dit koppel is George Muntz, geboren op 3 april 1897 te Odessa waarna daar op 18 september 1898 ook Serge Muntz geboren wordt. Op 28 juni 1900 wordt in Odessa de latere kapitein Pierre Muntz geboren. Op 3 mei 1902 wordt te Odessa de eerste dochter van het echtpaar geboren, Maria Muntz. Op 30 oktober 1908 overlijdt Louis Marie Adelaide op 42-jarige leeftijd te Odessa. Pierre is dan 8 jaar, Maria 6 jaar.

Vijfde zoon Oscar Rudolfovich Muntz vertrok in 1889 op 18-jarige leeftijd naar Sint Petersburg waar hij in 1896 afstudeerde in de architectuur. Hij trouwde 15 mei 1902 te Odessa met de zus van de vrouw van zijn oudste broer, Magdalena Levovna Schorstein. Hij kreeg met haar op 21 feb 1903 in Sint Petersburg een zoon Wladimir Oscarovich die later ook architect zou worden en in 1907 een dochter Natalya Oskarovna.

Dochter Olga Marie Muntz trouwt in 1903 te Sint Petersburg met Ir. Sergej Beljaew die daar architect was.
_________________
Zelf geen zeeman maar wel interesse in de maritieme geschiedenis van Nederland.

[Lukas Boerhave]

Dat de Muntzen naast hun consulaire diensten nog andere bijverdiensten hadden valt te achterhalen uit een Frans boek van Patrick Boulanger over de Franse vaart op Odessa: “Sur la ligne de la mer Noire, des navires marchands français à Odessa (1875-1915)”. Hier komt de naam van R. Muntz tweemaal voor evenals zijn oudste zoon Johan Willem.
Uit het Frans vertaald staat er: De kapiteins van de verschillende schepen die Odessa aandeden, konden rekenen op de actieve aanwezigheid, niet van een Messageries-agent, maar van een correspondent - een zekere R. Muntz, aangesteld in 1867. Zijn zoon, nu hoofd van het bedrijf met dezelfde naam, volgde hem op in 1890. In samenwerking met het agentschap in Constantinopel was hij verantwoordelijk voor het organiseren en vergemakkelijken van de ontvangst van schepen, het leveren van goederen en passagiers, in samenwerking met verladers en vrachtaanbieders, in ruil voor een aandeel van 3% in de gegenereerde inkomsten. Odessa was een commerciële aanloophaven, maar ook een technische aanloophaven, waarvan de relatieve duur (vier tot vijf dagen afhankelijk van de periode) het mogelijk maakte om noodreparaties uit te voeren aan machines en ketels of defecte apparatuur te vervangen door lokale “werkplaatsen”, zoals die van Jacob Drut & Kasimir Sikorsky, nr. 22 Primorskaia, in samenwerking met de Muntzes. Betaald in roebels werd het werk soms “dag en nacht” uitgevoerd (“De Krim”, 21 september 1913).
Door bovenstaand artikel is de vraag opgelost welke R. Muntz in 1914 de KNSM agent was die op het brievenhoofd staat. Het was op dat moment de Nederlandse consul Johan Willem Muntz die de bedrijfsnaam “R. Muntz” voert en blijkbaar ook een handtekening R. Muntz gebruikt, net zoals zijn vader Rudolph deed.