Slangen weetjes

[repti-terra]

Zijn er slangen met poten?
Ja. Vele grote slangen, zoals boa’s en pythons, hebben kleine poten onder de huid in de buurt van de anusspleet. In feite gaat het om restjes van poten en bekkenbeenderen. Alle slangen stammen immers van hagedissen af en zijn geëvolueerd tot reptielen zonder poten. De poten worden niet meer gebruikt om te lopen, maar de mannetjes gebruiken ze wel nog om zich tijdens het paren aan het vrouwtje vast te hechten.

Bestaan er vliegende slangen?
Ja. Er bestaan inderdaad vliegende slangen, maar het gaat hier niet om slangen met vleugels. Op Java en Malakka leven slangen, de Chrysopelea en de C. Paradisi, die hun lichaam helemaal plat maken door hun ribbenkast op te trekken en hun buikoppervlak hol te maken. Ze laten zich dan vallen zodat ze van de ene boom naar de andere kunnen zweven. Zij worden ‘vliegende slangen’ genoemd.

Wat is tongelen?
Tongelen is het in en uit bewegen van de gespleten tong. Slangen doen dit omdat er geurstoffen op zijn tong komen als hij die naar buiten steekt. Je zou dus kunnen zeggen dat een slang met zijn tong ruikt. Om een geur te proeven, gebruikt hij het orgaan Jacobson. Dat is een reukorgaan (vomeronasaal orgaan) achterin de bek. Als de slang het spoor van een dier wil ruiken en volgen, steekt hij eerst zijn tong naar buiten en gaat hier vervolgens mee langs dit orgaan. Sommige mensen denken dat de slang zijn prooi likt alvorens hem op te eten. Het gaat hier echter niet om likken of het aanbrengen van speeksel. Wat het dier doet, is het uitsteken van de tong om zijn prooi te kunnen proeven en ruiken alvorens hem op te eten. Wist je trouwens dat een kat ook een orgaan Jacobson bezit?

Is de boa constrictor giftig?
Nee. De boa constrictor is niet giftig, maar doodt haar slachtoffers door zich om hun lichaam te winden en hen te verstikken. Een aanval zie je zelden aankomen. De boa constrictor verschuilt zich namelijk tussen de takken of in de struiken of hij ligt opgerold tussen de wortels van de bomen van het regenwoud. Daar wacht hij rustig op zijn prooi die hij al van heel ver voelt aankomen dankzij zijn uitstekende geur-, smaak- en tastzin. Eenmaal de aanval ingezet, is het onmogelijk te ontsnappen. Veel slangenliefhebbers hebben een boa constrictor als huisdier en het gebeurt maar al te vaak dat zo’n boa zijn baasje wurgt. Het is vooral gevaarlijk als houders van reptielen het dier in hun nek leggen.

Zijn er slangen die gif spuwen?
Ja. In Afrika en Azië leven er cobra’s die gif spuwen. Ze mikken op de ogen van hun prooi zodat deze verblind wordt en niet meer kan ontsnappen. De getroffen plek is pijnlijk en geïrriteerd en de blindheid kan in sommige gevallen zelfs blijvend zijn. Vooral de Zwarthals cobra en de Spuwende cobra staan ervoor bekend hun slachtoffers op deze manier aan te vallen. Ze spuwen het gif soms wel 5 meter ver.

Kan zonlicht een ratelslang doden?
Ja. Een ratelslang kan geen temperatuur boven 46° C verdragen. Daarom vind je ze tijdens de warmste periode van het jaar in onderaardse schuilplaatsen. De koude is trouwens al even gevaarlijk als de hitte. Als de temperatuur onder 4° Celsius komt, sterft de ratelslang. Als het erg koud is, gaat de slang in een soort winterslaap. Echt slapen doet hij niet; hij blijft doodstil liggen en zijn hart en ademhaling zijn vrijwel onbestaande. Die winterslaap vind je ook bij andere slangen terug. In landen waar het echt winter is, slapen slangen ongeveer drie maanden. In warmere landen is dit ongeveer zes weken. Slangen die niet genoeg reserves hebben, overleven de winterslaap niet.

Wat is de grootste slang ter wereld?
De anaconda, uit het gebied van de Amazone-rivier. Zij is meer dan 7,5 meter lang en tussen 30 en 50 centimeter dik. Er werd zelfs een anaconda van 11,43 meter gevonden. De enige slang die de anaconda benadert met dergelijke afmetingen en gewicht is de centraal Afrikaanse rotspython. Deze slang is meestal ongeveer zes meter, maar er bestaan ook rotspythons van meer dan 10 meter.

Wat betekent Ophidiofobie?
Ophidiofobie betekent angst voor slangen. Volgens Sigmund Freud is deze angst aangeboren; we hebben ze van onze voorouders geërfd. Ophidiofobie wordt versterkt door onze opvoeding en door de manier waarop slangen worden neergezet in films. Om een overdreven angst voor slangen te behandelen, kan je bij de psycholoog terecht voor hypnose, gedragstherapie en speciale medicatie. Veel dierentuinen bieden ook cursussen aan voor mensen die bang zijn voor slangen. Tijdens deze cursussen word je met de slangen zelf, en dus met je angst, geconfronteerd.

Kunnen slangen nieuwe dingen leren?
Net als alle andere reptielen is het voor slangen niet mogelijk om nieuwe dingen te leren. Dat komt omdat de cerebrale cortex zeer klein is bij reptielen, dit in tegenstelling tot vogels en zoogdieren. Dit deel van de hersenen controleert het leren en de gedachten.

Kunnen slangen horen?
Nee. Slangen hebben geen gehooropeningen en geen trommelvlies. Ze hebben wel een gehoorbeentje, maar dat is aan de kaak bevestigd en niet aan het trommelvlies. Met dit binnenoor is het mogelijk een lage frequentie van 100 tot 500 Hertz waar te nemen. Zo goed als niets dus. Toch is dit binnenoor nuttig omdat het de slang helpt om trillingen (vibraties) van de grond waar te nemen.

Welke zijn de gevaarlijkste gifslangen ter wereld?
Van de 2700 verschillende soorten slangen, zijn er maar tussen de 10 en 15% giftig. Cobra’s, mamba’s, adders, boomslangen en ratelslangen behoren tot de giftigste onder alle slangen.

Kunnen slangen zwemmen?
Ja. Slangen kunnen heel goed zwemmen en doen dit door horizontale bewegingen te maken op het wateroppervlak. Toen in 1883 de vulkaan Krakatau in Indonesië uitbarstte, konden de Netpythons overleven door in zee te vluchten. Er zijn trouwens verschillende soorten slangen die enkel in het water leven, zowel in rivieren, meren, als in de zee. Sommige van deze slangen kunnen tot wel twee uur onder water blijven.

Welke slang maakt zich rond als een bal?
De Koningspython of Balpython uit West-Afrika rolt zich bij gevaar op tot een dikke bal. Je kunt hem zo wegrollen. Hij wordt gemakkelijk als huisdier gehouden omdat hij zo gemakkelijk te hanteren is en omwille van zijn mooie kleuren.

Zijn er slangen die hun eigen soortgenoten opeten?
Ja. Slangenetende slangen bestaan inderdaad en worden Ophiophagus genoemd. Deze slangen zijn meestal ook immuun voor het gif van hun soortgenoten. Een voorbeeld van een slangenetende slang is de Koningscobra. Zelfs aan Koningscobra’s in gevangenschap is men verplicht dagelijks enkele slangen te voederen. De Koningscobra is niet alleen de grootste, maar ook de meest agressieve gifslang ter wereld. Ze wordt meer dan 5 meter lang en als ze gestoord wordt, heft ze haar kop op en slaat haar giftanden recht in het vlees van het slachtoffer. Eén enkele beet van de Koningscobra kan een olifant in 4 uur doden.

Slapen slangen met hun ogen dicht?
Slangen hebben geen oogleden en kunnen bijgevolg hun ogen niet sluiten, ook niet als ze slapen. Dit heeft er aanleiding toe gegeven dat sommige mensen denken dat slangen hun slachtoffers kunnen hypnotiseren. Omdat ze niet met hun ogen kunnen knipperen, lijkt het inderdaad alsof slangen hun prooi fixeren. Hun starende blik heeft menig prooidier al doen verstijven van angst, maar van hypnose is er echter geen sprake.

Komen er in Nederland slangen voor?
Er leven drie soorten slangen in Nederland: de ringslang (Natrix natrix), de adder (Vipera berus), en de gladde slang (Coronella austriaca). De adder is de enige giftige slang in Nederland. Dodelijk is hij echter niet. De reden waarom er hier zo weinig slangen leven, is omdat de temperatuur te koud is voor hen. Slangen verkiezen over het algemeen warmere oorden om in te leven.

Wat is een aglyf gebit?
Het aglyf gebit vinden we uitsluitend terug bij niet giftige slangen. De tanden zijn massief, onbeweeglijk, en staan naar achter geplaatst. A-glyf betekent letterlijk ‘geen tand’.

Bij de gifslangen vinden we daarentegen drie soorten gebit:

Bij een opistoglyph gebit zitten de giftanden achterin de bek. Dat betekent dat een prooi al in de mond moet zitten alvorens ze met de tanden in aanraking kunnen komen.
In een proteroglyf gebit zijn er wel giftanden, maar deze zijn kort en onbeweeglijk. Ze staan vooraan in de bek, meer bepaald in de bovenkaak. De slang moet kauwbewegingen maken om het gif efficiënt in zijn slachtoffer te spuiten. Cobra’s, mamba’s en koraalslangen zijn uitgerust met een proteroglyf gebit.
Het solenoglyf gebit is het gevaarlijkste van alle soorten. De giftanden zijn groot en beweeglijk. Ze zitten naar achter tegen het gehemelte geklapt en zijn een stuk langer dan bij de andere gebitsoorten. De tanden worden automatisch uitgeklapt als de bek wordt geopend.

Leggen alle slangen eieren?
Nee. Er zijn slangen die volledig ontwikkelde jongen baren. In feite gaat het hier om eieren die binnenin het lichaam worden uitgebroed. Dit is veiliger omdat de eieren zo niet kunnen uitdrogen en ook geen vijanden hebben. Soms kunnen er wel tientallen jongen tegelijk geboren worden. Slangen die op deze manier jongen baren zijn boa’s, kousebandslangen, ratelslangen, en een groot aantal zeeslangen.