Prolaps bij reptielen

[Marc]

Prolaps is niet zozeer een ziekte als wel een aandoening. Prolaps wil zeggen dat (een deel van) de darmen door de cloaca van het dier naar buiten komen. Wanneer er niet wordt gehandeld op het moment van waarnemen zal prolaps zeker tot de dood lijden. Prolaps lost zichzelf niet weer op. Adequaat handelen is dan ook vereiste nummer 1! In de hoop wat meer duidelijkheid te bieden over prolaps en wat je er aan kunt doen heb ik dit artikel geschreven, helaas ook deels uit eigen ervaring. Het is hiermee niet de bedoeling een behandeling te bieden, tussenkomst van een gespecialiseerd dierenarts is in vrijwel alle gevallene en vereiste! Slechts zeer ervaren mensen kunnen in sommige gevallen zelf handelen.

Wat is prolaps?
Prolaps is een aandoening die niet alleen bij reptielen voorkomt. Prolaps komt onder anderen regelmatig voor bij vee zoals schapen en koeien, en zelfs bij mensen is de aandoening niet geheel zeldzaam. Er bestaan verschillende vormen van prolaps, namelijk slijmvliesprolaps en rectumprolaps. Bij slijmvliesprolaps komt alleen het slijmvlies naar buiten wat om de endeldarm heen zit. Deze situatie is minder gevaarlijk dan de rectumprolaps, waarbij de gehele endeldarm naar buiten komt.

Onder de noemer prolaps valt ook de baarmoederverzakking, waarbij door te hard persen of verzwakte spierbanden de baarmoeder naar buiten kan komen te hangen.

Mogelijke oorzaken van een prolaps
Een prolaps kan door een groot aantal verschillende redenen worden veroorzaakt. Twee van de meest bekende veroorzakers zijn stres en verstoppingen.
Stres is een factor die soms lastig controleerbaar is. Bij reptielen is stres veelal lastig waar te nemen. Stres kan echter wel in zekere mate worden voorkomen. Hanteer de dieren alleen wanneer het echt nodig is, en zet het terrarium bij voorkeur in een rustige omgeving. Drukke honden, veel langskomende mensen, drukke kleine kinderen etc kunnen allemaal oorzaken zijn van stres. Niet alle reptielen zijn er echter even gevoelig voor.

Verstoppingen zijn meestal de oorzaak van een verkeerde bodemkeuze of een verkeerde voeding. Woestijndieren die op zand worden gehouden kunnen bij een calciumgebrek soms overgaan tot het eten van zand. Wanneer grote hoeveelheden zand worden opgegeten lijd dit onherroepelijk tot verteringsproblemen en uiteindelijk een verstopping. De darmen kunnen gaan opzwellen waardoor ze uiteindelijk naar buiten komen, een prolaps.
Dieren die op bijvoorbeeld bark worden gehouden kunnen verstoppingen krijgen wanneer ze tijdens het vangen van insecten ook stukjes bark mee naar binnen krijgen.

Eén van de dingen die dus belangrijk zijn om je dier gezond te houden is het kiezen van een goede bodemsubstraat en daarbij zorgen dat de dieren voldoende supplementen binnen krijgen in de vorm van calcium en vitamine preparaten


Het herkennen van een prolaps
Het gebeurt wel vaker dat een prolaps in de eerste instantie niet als een prolaps wordt herkend door mensen die het nog niet vaker hebben meegemaakt. Dit komt in de eerste instantie door het feit dat een prolaps niet altijd even groot is. Soms stulpt er slechts een klein deel van het slijmvlies rond de darmen naar buiten waardoor zeker bij mannetjes nog wel eens wordt aangenomen dat ze alleen met een penis naar buiten rondlopen.

Bij de ernstiger gevallen is duidelijk een “vleesklomp” rond de cloaca te zien. Wanneer het een rectumprolaps betreft kan er een aanzienlijk deel naar buiten komen stulpen! Gezien het feit dat een prolaps meestal gepaard gaat met het opzwellen van de darmen heeft het dier meestal al voor de daadwerkelijk prolaps een opgezwollen uiterlijk. Door een leek is deze opzwelling makkelijk te verwarren voor een hoogzwanger reptiel, daar de zwelling zich voornamelijk aan de achterzijde van het lichaam bevindt.


Eerste hulp
Wanneer je hebt geconstateerd dat het een prolaps betreft, zijn er een aantal dingen waar je om moet denken. Ten eerste is het heel erg belangrijk dat het weefsel dat naar buiten hangt niet uitdroogt. Woestijndieren moeten onmiddellijk van het zand af gehaald worden! Zet het desbetreffende dier in een quarantaine bakje met als ondergrond vochtige tissues. Wanneer het zand tussen het weefsel komt kan dit de situatie dermate verergeren dat het dier geen kans meer heeft op overleven. Bij aboreale dieren (boombewoners) die niet op de grond blijven zitten is het verstandig om de algemene luchtvochtigheid in de bak omhoog te brengen middels sproeien. Sproei niet met koud water, maar gebruik lauw water. Je kunt er eventueel voor kiezen om het weefsel in te smeren met ongeparfumeerde zalf

Een tweede belangrijk punt is het voorkomen van te veel stres. Zet de dieren het liefst in een klein en donker bakje. Dit voorkomt dat de dieren druk gaan doen. Zorg er wel voor dat de temperatuur in het bakje goed is, door bijvoorbeeld een laag wattage warmtematje voor een deel onder het bakje te leggen, of door het bakje op een goede plaats in het huis te zetten.

Buiten het weefsel vochtig houden laat je het dier bij voorkeur zoveel mogelijk met rust.
Hoe verder te handelen
Als het goed is weet je al van tevoren een goede dierenarts te vinden die gespecialiseerd is in reptielen, zo niet, zorg er dan voor dat je deze zo snel mogelijk ergens bij jou in de buurt vindt. Kijk hiervoor bijvoorbeeld op de website van Lacerta.

De dierenarts kan overgaan op verschillende methodes, afhankelijk van de ernst van de situatie. Wanneer het een lichte vorm van prolaps betreft kunnen de darmen soms zonder operatie terug worden gemasseerd in het lichaam. Hierbij is het van belang dat er niks gedraaid raakt. Zelf proberen de darmen terug te masseren is dan ook ten strengste afgeraden! Afhankelijk van de mogelijke oorzaak van de prolaps wordt er soms voor gekozen om eerst een laxerend middel toe te dienen zodat de darmen vrij zijn van troep.

Wanneer het om een ernstiger vorm van prolaps gaat kan worden overgegaan tot een operatie. Hierbij worden de darmen niet alleen terug gebracht in het lichaam, maar worden deze darmen met enkele hechtingen ook vast gezet op de plek om te voorkomen dat de darmen er na de operatie weer uitkomen. Het dier moet tijdens deze behandeling onder narcose, wat een extra aanslag pleegt op het lichaam. Extra voorzichtigheid is daarom geboden!

Nazorg
Het hebben en behandelen van een prolaps is voor reptielen een zeer stressvolle aangelegenheid. Veel reptielensoorten kunnen slecht tegen stres. Dit is er soms een oorzaak van dat er een tweede prolaps plaats vindt. Dieren die eenmaal een prolaps hebben gehad, zullen altijd gevoeliger blijven voor een herhaling. Het is daarom zaak deze dieren goed in de gaten te houden.

Direct na de operatie of behandeling is het vooral belangrijk dat het dier veel rust krijgt. Zorg ervoor dat alle omstandigheden ideaal zijn ( temperatuur, luchtvochtigheid, lichturen) zodat het dier de beste kans heeft op een goede genezing. Controleer het dier niet meer dan 1 keer per dag om extra stres te vermeiden. Geef het dier voldoende water tot zijn beschikking, maar de eerste week a twee weken zeker nog geen eten! De darmen hebben tijd nodig om tot rust te komen.

Na ongeveer 1 a 2 weken kun je voorzichtig proberen weer wat te voeren. Geef bij voorkeur een wat kleinere prooi dan je normaal zou doen, en kies voor lichtverteerbare insecten. Meelwormen en wasmottenlarven zijn af te raden, aangezien dezen lastig zijn te verteren. Houdt het dier minimaal een maand apart van eventuele soortgenoten voor je het dier weer terug plaats. Verzeker je ervan dat desbetreffende dier eerst weer goed eet, en minimaal een aantal keren goede ontlasting heeft gehad zonder problemen.

Wanneer het een vrouwelijk dier betreft dat deel uitmaakte van een kweekgroep is het verstandig om het dier helemaal niet meer terug te plaatsen. En anders zeker minimaal 1 a 2 jaar kweken over te slaan. Doordat de dieren een verhoogd risico op een herhaling hebben is de kans relatief groot dat wanneer het dier beging te persen om een ei te leggen, de darmen weer mee naar buiten zullen komen…


Nawoord
Prolaps is een probleem wat veel mensen helaas nog steeds niet kennen, hoewel het toch met enige regelmaat voorkomt. Veel reptielen overlijden jaarlijks omdat het te laat wordt herkend of te laat wordt gehandeld. Bij prolaps is het juist erg belangrijk dat er direct en adequaat wordt gehandeld. Vooral de wat kwetsbaardere soorten hebben vaak een kleine overlevingskans wanneer zij een prolaps krijgen. Bij het houden van reptielen is het niet alleen belangrijk dat je je verdiept in de leefeisen van je dier, maar ook zeker net zo belangrijk is het om je te verdiepen in de mogelijke problemen die je kunt tegen komen!
_________________
Life is all about finding people that are your kind of crazy.