|
|
|
Mijn pennevrucht van een paar dagen terug:
Zijn is een handeling? Vrij naar Spinoza
Mijn definities:
? Zijn is het geheel aan handelingen van alle geesten en lichamen.
? Ieder mens heeft een geest en een lichaam.
? Een geest is een ontastbare en plaatsloze vorm.
? Een lichaam is een tastbare vorm op een plaats in de ruimte
? Een lichaam kan een ander lichaam omvatten en zelf door een ander lichaam worden omvat.
? Waarnemen is een handeling van een geest. Haar oorzaak ligt in een geest.
? Een geest denkt als hij eerdere waarnemingen waarneemt.
? Waarkrijgen is een handeling van een lichaam. Haar oorzaak ligt in een lichaam.
? Een lichaam beweegt als het waarkrijgt.
Spinoza?s defintie van een voorstelling (Ethica, deel II, definitie III):
?Onder voorstelling versta ik een waarneming van de Geest, die de Geest vormt doordat hij een denkend iets is.
Toelichting
Ik zeg liever waarneming dan gewaarwording, omdat het woord ?gewaarwording? schijnt aan te duiden dat de Geest iets door een voorwerp ondergaat, terwijl het woord ?waarneming? een handeling van de Geest schijnt uit te drukken.?
De taal:
Laten we opmerken dat het woord waarneming is afgeleid van het werkwoord waarnemen en dat Spinoza in zijn definitie van een voorstelling direct verwijst naar een handeling.
De woorden voorstelling, waarneming en idee trachten in mijn optiek het zelfde uit te drukken. Ik heb het echter niet zo op het zelfstandig naamwoord ?idee? omdat het bijbehorende werkwoord ?idialiseren? qua betekenis nogal afwijkt van het meer neutrale zelfstandig naamwoord. Het werkwoord ontleent zijn betekenis in mijn ogen aan het beeld van een perfecte geest en een imperfect lichaam. Dat vind ik, in een wijder verband, een buitengewoon interessant beeld (beluistert Broken van Tracy Chapman). Het zelfstandig naamwoord ontleent zijn betekenis in mijn ogen aan de oudheid, aan Plato. Hoe dan ook: Het moge duidelijk zijn dat een idee en idialiseren zich anders tot elkaar verhouden dan een waarneming en waarnemen. Een waarneming is eenvoudig op te vatten als een stilgezet waarnemen, een idee is welliswaar, met enige goede wil, ook op te vatten als een stilgezet idialiseren, maar dan voeg je als opvatter wel iets toe. Namelijk een waardeoordeel over geest en lichaam.
Waarnemen
Ik pleit ervoor om de handeling centraal te stellen. Laten we zien hoe een waarneming, als meest wezenlijke handeling van de geest, als vertrekstation in een trein, een brug vormt tussen geest en lichaam. Laten we op deze brug halt houden en proberen iets te zeggen over de oevers die hij verbindt.
Laten we de tijd niet buiten beschouwing laten. Zelfs niet als wij inzien wat een karrevracht aan vragen hij oproept die om een antwoord schreeuwen. Als wij over een handeling willen nadenken ontkomen wij er niet aan de tijd daarin te betrekken.
Anders dan Spinoza ben ik ervan overtuigd dat in de keten van oorzaak en gevolg geest en lichaam elkaar weldegelijk veroorzaken. Spinoza?s gedachtegoed heb ik door Jan Knol omschreven gezien als het beeld van een rollende munt waarvan de ene zijde de geest en de andere zijde het lichaam is. Beide zijn in dit beeld van Jan Knol een uitdrukking van dezelfde handeling maar zij veroorzaken elkaar niet. In dit beeld delen zij een oorzaak maar zijn zij dat nooit van elkaar.
Ik wil laten zien hoe waarnemen, als handeling van de geest, en waarkrijgen, als handeling van het lichaam, geest en lichaam causaal verbinden.
De oorzaak van een waarneming ligt in de geest en is daar dus het gevolg van. De oorzaak van een waarkrijging ligt daarentegen in het lichaam en is daar dus het gevolg van.
Als de geest een eerdere waarneming of waarkrijging waarneemt, en de oorzaak van die waarneming dus in de geest ligt, denken wij. Als het lichaam waarkrijgt, een waarkrijging waarvan de oorzaak in het lichaam ligt, en de geest neemt die waarkrijging waar, en dat worden alle waarkrijgingen, dan associeren wij.
Denken is dus een keten van waarnemingen. De geest die helemaal helder denkt, neemt louter eerdere waarnemingen waar. Associeren is ook een keten van waarnemingen. De geest die helemaal helder associeert, neemt louter waarkrijgingen waar.
De mens
De geest en het lichaam van een mens vormen op ieder moment een geheel. Dit geheel is wat wij als mensen ieder moment ervaren en tevens onze aard.
De aard van een mens is veranderlijk. Op ieder moment is de aard van een mens het gevolg van een oorzaak in het verleden of de oorzaak van een doel in de toekomst waarover later meer.
Ik zou drie aspecten van de aard van een mens willen belichten.
In de aard van een mens ligt besloten hoe helder zijn of haar denken is. Hoe helderder dat denken is, hoe meer waarnemingen die mens waarneemt en hoe minder waarkrijgingen.
Net als helderheid komen ook wijsheid en vaardigheid een mens van pas bij het maken van de goede keuzes. Keuzes die niet vrij zijn maar die een mens wel in staat stellen om lange-termijn-doelen als welzijn en vrede te realiseren. Waarover dus later meer.
De broodnodige relativering
Waarheden zoals de mijne nu hierboven zijn net zo veranderlijk als onze aard en alles. En als alles alsmaar veranderd, ook de ideeen, de voorstellingen, de waarnemingen van de geest, dan heeft niemand het idee dat er iets veranderd is.
Tot zover die pennevrucht. Het verhaal is voornamelijk ontstaan door geometrisch te denken over mijn geest. Over vormen.
Maak het goed,
Wire
_________________
Als je niks opraapt ligt uiteindelijk alles op de grond. |
|
